Hàn Phi thời Chiến Quốc ví những viên quan xấu của vua làm cho người hiền tài không thể phục vụ vua như những có chó dữ làm cho chủ nhân không bán được rượu. Hàn Phi viết trong sách của mình như sau:
Nước Tống có người bán rượu, đong rượu rất ngay thẳng, tiếp khách rất ân
cần, bài rượu treo thật cao, nhưng vẫn ế, rượu (để lâu) hóa chua, lấy
làm lạ, hỏi một ông già trong xóm tên là Dương Thiến. Thiến đáp:
“Tại chó của chú dữ quá!”
Hỏi : “Chó dữ thì tại sao rượu lại ế?”
Đáp: "Có người sai trẻ mang tiền, cầm bình hoặc vò tới mua, chó của chú xông ra cắn, vì vậy rượu để tới chua, không người mua".
Nước cũng vậy, có loài chó dữ. Những kẻ sĩ biết đạo đem thuật (trị nước) tới muốn soi sáng cho bậc chúa muôn cỗ xe thì bọn đại thần làm chó dữ, xông ra cắn, vì vậy mà chúa bị che lấp, lấn áp, kẻ sĩ có đạo không được dùng.
“Tại chó của chú dữ quá!”
Hỏi : “Chó dữ thì tại sao rượu lại ế?”
Đáp: "Có người sai trẻ mang tiền, cầm bình hoặc vò tới mua, chó của chú xông ra cắn, vì vậy rượu để tới chua, không người mua".
Nước cũng vậy, có loài chó dữ. Những kẻ sĩ biết đạo đem thuật (trị nước) tới muốn soi sáng cho bậc chúa muôn cỗ xe thì bọn đại thần làm chó dữ, xông ra cắn, vì vậy mà chúa bị che lấp, lấn áp, kẻ sĩ có đạo không được dùng.
Trích: Thiên XXXIV
Ngoại Trừ Thuyết Hữu Thượng
(Những Thuật Để Dành Mà Dùng - Thiên Ngoại, Hữu Thượng)
Nguyễn Hiến Lê dịch
Hàn Phi là người để tâm suy nghĩ về những điều làm cho quốc gia được hùng mạnh. Muốn quốc gia được hùng mạnh thì vua cần có người hiền tài, biết cách cách làm cho dân giàu, nước mạnh đến giúp. Hàn Phi nhận thấy có những ông vua dùng các các quan đại thần xấu. Những kẻ này hoặc gian tham làm cho người hiền tài lánh xa không muốn làm việc chung với họ, hoặc là những kẻ chỉ muốn người xu nịnh, ai đút tiền, nịnh nọt thì được dùng còn kẻ có tài không đút tiền thì dìm đi, không chịu dùng. Loại quan như vậy Hàn Phi ví như con chó dữ làm cho chủ nhân không bán được rượu mặc dù rượu ngon. Giống như là một ông vua cai trị tuy trong dân chúng có người tài năng muốn giúp nhưng ông vua đó vây quanh bởi các quan gian tham nên người tài không có được cơ hội mà phục vụ vua.
Theo Hàn Phi thì ông vua muốn làm cho nước mạnh phải dẹp đi những kẻ xấu bao quanh mình. Đó là thuật để ông vua có được người tài năng đến giúp.
Hàn Phi thuộc giới quí tộc nước Hàn. Hàn là một trong bảy nước thời Chiến Quốc, thời mà cách nước đánh nhau kịch liệt để giành phần thắng và sống còn. Hàn là nước nhỏ nhất, yếu nhất, thường bị các nước khác đánh và phải dựa dẫm vào nước mạnh hơn. Hàn Phi đau khổ vì nước mình nhỏ yếu, nên thường nghiền ngẫm, suy nghĩ về những điều làm cho một nước bị suy yếu, muốn trừ bỏ những điều đó thì phải làm thế nào. Hàn Phi là người ăn nói không giỏi, bị tật cà lăm, không thể đi du thuyết để vua dùng mình nên viết ra sách những điều mình đã suy nghĩ.
Hàn Phi thuộc giới quí tộc nước Hàn. Hàn là một trong bảy nước thời Chiến Quốc, thời mà cách nước đánh nhau kịch liệt để giành phần thắng và sống còn. Hàn là nước nhỏ nhất, yếu nhất, thường bị các nước khác đánh và phải dựa dẫm vào nước mạnh hơn. Hàn Phi đau khổ vì nước mình nhỏ yếu, nên thường nghiền ngẫm, suy nghĩ về những điều làm cho một nước bị suy yếu, muốn trừ bỏ những điều đó thì phải làm thế nào. Hàn Phi là người ăn nói không giỏi, bị tật cà lăm, không thể đi du thuyết để vua dùng mình nên viết ra sách những điều mình đã suy nghĩ.
Ngày nay, các nước không còn cai trị bởi những ông vua nữa nhưng nguyên tắc mà Hàn Phi nói vẫn còn đúng. Một quốc gia mà trong chính quyền có những viên chức gian tham, chỉ thích dùng người xu nịnh, đút tiền thì sẽ bỏ phí không dùng được người có thực tài. Mà những người có tài năng sẽ lánh xa không muốn làm việc cho chính quyền mặc dù trong thâm tâm họ vẫn muốn phục vụ cho đất nước, làm cho đất nước được giàu mạnh.
Minh Đức
No comments:
Post a Comment