Xử thế, xét người

Bài phú của Hi Di Trần Đoàn:

Xét tâm thấy ngay kẻ thiện người ác
Nhìn hình có thể biết họa phúc
Ăn ở bất công con cháu vô lộc
Ngôn ngữ phản phúc sẽ chết vì phản phúc



Len lét, giâu giấu loại gian tham
 Phổi bò ruột ngựa chẳng đáng anh hào
Tâm bình khí hòa con cháu tôn vinh
Tính chấp nhất tài thiên lệch thường gặp đại họa
Vô tình bội bạc dễ bần cùng
Luôn luôn nhớ gốc được nhiều dịp may

Trọng giàu khinh nghèo loại bất nhân
Kính già yêu trẻ tương lai tốt đẹp
Hay nói liều khó có tuổi thọ
Vong ân lại hay nhớ tiểu oán công danh nan thành
Đại phú đại quý không làm động tâm, phúc thọ vô cương
Lừa dối lừa gạt dù cho giàu sang cũng sớm tàn
Công bình chính trực chết làm thần
Mê hoa luyến tửu khổ vợ con
Chỉ biết lợi mình mà hại người, con cái bất hiếu
Ngu si ăn nói cục cằn khinh bạc, suốt đời bần cùng
Thông minh ngôn ngữ văn nhã thường dễ thông lọt

Trong lúc hoạn nạn biết tự thủ, chịu đọc sách
Có thể là trụ thạch triều đình
Hà tiện, chịu khó sẽ tiểu phú quý nếu có đởm lượng.
Xa xỉ, hoang tàn có thể là kỳ nhân nếu tài ba lỗi lạc
Làm chậm mà chắc không vội vã, người đáng tin cậy
Làm nhanh mà sáng suốt người tài cao tảo phát

Tri túc và tự mãn là hai thái độ khác nhau
Một kiêu căng nên tai họa, một khiêm nhường nên đắc phúc
Tài lớn với tài vặt không giống nhau
Một xông xáo hay thất bại, một ẩn trọng nên công thành
Quá cương việc thành nhưng dễ gặp họa
Quá nhu mọi sự khó thành nhưng sống yên ổn

Ở chỗ vui mà lộ vẻ buồn nhất sinh tân khổ
Lúc đang giận mà cười là gian tà thủ đoạn
Ưa khoe tài, khoe giỏi, lật đật đường công danh
Thích chê bai luôn luôn bị ghét
Chỉ trách người mà không trách mình loại khó chơi
Công cho người, lỗi mình nhận, mới là bạn tốt
Uốn ý mình cho việc đời được chu toàn, hậu vận hay
Cứ ý ta xông bừa bãi rồi sẽ gặp hung vong
Mặt dễ biến sắc, bạc phước
Kiên trì, nhẫn nại, hanh thông
Mừng giậnvô lối, nhất sự vô thành
Chửi chê, không đâu tri giao đoạn tuyệt

Giúp người nghèo, đỡ người hoạn, tuy bây giờ nghèo nhưng phúc ở trời giáng xuống
Cam chịu bị người lừa dối, có con hốt nhiên đại phát
Thường nghĩ đến sự nhường một bước, cả đời an lạc
Hỷ nộ bất bình ư sắc thành danh còn lập đại công
Tuy nhiên kẻ đại gian cũng hỷ nộ bất bình hư sắc
Bị kiếm đâm dao chém bởi vì người quân tử quá cương cường và kẻ tiểu nhân tự đắc
Gieo mình xuống sông, thắt cổ tự ải bởi vì con trai
Tài kém gặp hiểm nguy, con gái khí thịnh mà bị áp bức

Tại sao đoản triết thân vong?
Tại nói lời bạc, làm điều bạc, lòng bội bạc sử sự bạc bẽo
Tại sao hung tai ác tử?
Vì đã âm tư hành động lén lút.
Tại sao về già không con nối dõi?
Vì tính tình quái dị, cô độc
Tại sao thành niên chôn con?
Vì tâm địa độc ác
Tại sao bị bệnh tật chết mau?
Vì sắc dục không hư.

Tại sao được bái tướng phong hầu?
Vì hoài bão cát trí trùm thiên hạ
Tại sao được ở nhà ngọc, cưỡi ngựa vàng?
Vì hành động thanh nhã, hình dung tú lệ.
Tại sao chỉ làm anh lại quèn?
Vì khí tướng tầm thường, gan dạ nhỏ bé


Trích Tướng Mệnh Học Khảo Luận
Tác giả: Vũ Tài Lục