Tên một số con vật bằng tiếng Hán Việt

Tiếng Việt - Tiếng Hán Việt

Bạch tuộc - Chương ngư
Beo, báo - Báo
Bò - Ngưu
Trâu - Thủy Ngưu (bò nước)
Bọ cạp - Hạt tử
Bọ ngựa - Đường lang
Bướm - Hồ điệp 
Cá - Ngư

Cá heo - Hải độn. Độn là con lợn con. Hải độn là lợn biển
Cá kiếm - Kiếm ngư
Cá sấu - Ngạc ngư
Cá mập - Hải sa
Cá đuối - Hải diêu ngư

Cá Ngựa - Hải Mã, Hải là biển, Mã là ngựa, Hải Mã là ngựa biển.

Cá Vàng - Kim Ngư, Kim là vàng, Ngư là cá.
Cá voi - Kình ngư 

Cá Voi Xanh - Lam Kình, Lam là màu xanh, Kình là cá voi.
Các loài chim - Cầm
Các loài thú - Thú
Cáo - Hồ. Cũng gọi là Hồ Ly. Ly là con mèo rừng.
Con cáo khôn ngoan, hay nghi nghờ nên sự nghi ngờ cũng gọi là "Hồ Nghi", nghĩa là sự nghi ngờ của con cáo.
Chim - Điểu
Chim bồ câu - Cáp. Dã Cáp, bồ câu rừng không dạy để đưa thư được. Gia Cáp, bồ câu nhà, có thể dạy để làm việc đưa thư.

Chim cánh cụt - Xí Nga, Nga là con ngỗng, Xí là đứng cao lên, Xí Nga là con ngỗng đứng cao lên.

Chim Gõ Kiến - Trác Mộc Điểu. Trác là mổ, Mộc là gỗ, Điểu là chim . Trác Mộc Điểu là chim mổ gỗ.

Chim sẻ - Tước
Chim ưng - Ưng
Chó - Cẩu
Chồn - Hồ, Hồ Ly
Chồn hôi - Dứu, Xú dứu. Xú là mùi hôi.
Chuồn chuồn - Tinh đình
Chuột - Thử
Chuột chù - Bát phụ
Chuột chũi - Yển Thử
Cóc - Thiềm thừ
Công - Khổng tước
Cú mèo - Miêu đầu ưng. Miêu là mèo, miêu đầu là đầu mèo. Miêu đầu ưng là con chim ưng có đầu mèo.
Cua - Giải, Bàng Giải
Cừu, trừu - Miên Dương, Miên là cây bông có sợi để làm sợi bông, Dương là con dê. Miên Dương là con Dê Bông
Dê - Dương
Dơi - Biển bức
Đỉa - Điệt . Cùng gọi là Thủy điệt (đỉa nước).
Đỉa trâu, đỉa lớn - Mã điệt. Mã là ngựa. Mã điệt là đỉa ngựa.

Đom Đóm - Huỳnh Hỏa Trùng, Huỳnh là vàng, Hỏa là lửa, Trùng là con bọ, Huỳnh Hỏa Trùng là con bọ lửa vàng. Cũng gọi là Hỏa Dăng, Hỏa là lửa, Dăng là con ruồi, Hỏa Dăng là con ruồi lửa.
Ếch - Oa. Thanh Oa, con ếch xanh, là con chẫu chuộc. Thanh là màu xanh.
Én - Yến
Yến - Hải yến (én biển)
Gà - Kê

Gà Tây - Hỏa Kê, Hỏa là lửa, Hỏa Kê là gà lửa.

Giun - Nhu Trùng, Nhu là mềm

Giun Đất - Địa Trùng
Gấu - Hùng

Hải Cẩu - Hải là biển, Cẩu là chó, Hải Cẩu là chó biển. Cũng gọi là Hải Báo, Báo là con báo, Hải Báo là con báo biển.

Hải Sâm - Hải là biển, Sâm là củ sâm, Hải Sâm là nhân sâm biển.
Hổ, Cọp - Hổ
Kanguru, chuột túi - Đại Thử
Kiến - Nghĩ
Khỉ - Hầu 

Khỉ Đầu Chó - “Phí phí” 狒狒
Lang - Lang
Lợn, heo - Trư
Lừa - Lư
Lươn - Thiện

Con Lửng mật ong - Mật Hoan, Mật là mật ong, Hoan là con lửng, Mật Hoan là con lửng mật ong.

Mèo - Miêu
Muỗi - Văn
Nai, hươu - Lộc
Tuần lộc - Tuần lộc. Tuần cũng đọc là thuần là hiền lành. Tuần lộc là nai hiền.
Ngỗng - Nga
Thiên Nga - Thiên Nga (ngỗng trời)
Nhện - Chu
Nhím - Hào trư. Hào là gai nhọn, trư là con lợn, con heo. Hào trư là con lợn gai, con heo gai.
Hào trư mao thích - Cái gai của con nhím. Thích là mũi nhọn, mao là lông. Mao thích là cái gai nhọn từ lông của con hào trư.
Ngựa - Mã
Ngựa vằn - Ban Mã, Ban là có vằn, có vạch ngang
Ong - Phong
Quạ - Ô nha 

Rùa - Qui

Rùa Biển - Hải Qui
Rắn - Xà. Đằng Xà, đằng là đi trên cao, là bay, Đằng Xà là con rắn bay.
Đằng Vân Giá Vũ là đi trên mây, cưỡi trên mưa, nghĩa là đi trên không. Vân là mây, giá là cưỡi, vũ là mưa.
Rết - Ngô công
Rồng - Long
Ruồi - Dăng. Thương Dăng là ruồi xanh, là con nhặng. Thương là màu xanh.
Sâu, giun - Trùng 

Sâu Róm - Mao Trùng, Mao là lông, Trùng là sâu, Mao Trùng là con sâu lông.
Sóc - Tùng Thử. Thử là chuột, tùng là cây thông . Tùng thử là chuột cây thông.
Sói - Lang. Tiếng Anh là "Wolf". Tiếng Pháp là "Loup".
Chó rừng - Sài, tiếng Anh là "Jackal". Tiếng Pháp là "Chacal". Có một số tự điển Hán Việt dịch "Sài" là một loại chó sói.
Vì chó sói và chó rừng gần giống nhau và đều nguy hiểm, có thể tấn công người nên người ta dùng chữ "Sài lang" để chỉ loài hung dữ.
Sứa biển - Thủy mẫu. Sứa biển cũng gọi là Hải Triết. Triết là nọc độc, vết cắn. Hải Triết là nọc độc biển.
Sư tử - Sư
Thỏ - Thố

Thú Ăn Kiến - Thực Nghĩ Thú, Thực là ăn, Nghĩ là con kiến, Thú là con thú.
Tôm - Hà
Tôm hùm - Long hà. Long là rồng. Long hà là tôm rồng.
Ve - Thiền
Vịt - Áp
Vẹt - Anh Vũ
Voi - Tượng

Cách ghép từ trong tiếng Hán Việt

Đôi khi chúng ta cần ghép hai từ bằng tiếng Hán Việt để có một từ mới thì theo nguyên tắc tiếng Hán Việt đặt tính từ trước danh từ, còn tiếng Việt thì đặt tính từ sau danh từ.

Thí dụ:

Con trâu tiếng Hán Việt gọi là Thủy Ngưu. Trong chữ Thủy Ngưu, thì Ngưu là chữ chính được dùng như danh từ, Thủy đứng một mình là nước, được xem là danh từ, nhưng khi ghép vào Thủy Ngưu thì Thủy được xem như là tính từ để thêm nghĩa cho chữ Ngưu. Chữ Thủy là thêm nghĩa, là tính từ nên đặt trước chữ Ngưu. Trong khi đó nếu dịch ra tiếng Việt thì Thủy Ngưu là Bò Nước. Trong tiếng Việt, Bò là danh từ là chữ chính, còn Nước là chữ để thêm nghĩa, là chữ phu, là tính từ nên đặt sau chữ Bò.

Một thí dụ khác:

Thiên Nga tiếng Việt dịch là Ngỗng Trời. Thiên là Trời. Chữ Trời ở đây dùng như tính từ, được đặt ở sau chữ Ngỗng trong tiếng Việt, Ngỗng là chữ chính, là danh từ nên đặt trước chữ Trời. Trong khi đó thì trong tiếng Hán Việt thì đặt theo thứ tự ngược lại.

Minh Đức

Xem thêm:

Một số tiếng Hán Việt liên quan đến ăn uống

Chữ Hán Việt về thiên nhiên

 

Một số chữ Hán Việt có liên quan đến cơ thể