Minh Đức: Tiền ảo Bitcoin hoạt động ra sao?

Thông thường một dịch vụ tài chính điện tử có sự tham gia của một cơ quan đứng ngoài hai bên, gọi là trusted third party (bên thứ ba tin cậy). Bên thứ ba này có thể là một nhà băng, có nhiệm vụ kiểm nhận danh tính của người gửi, gửi dữ liệu một cách an toàn và chứng nhận là đã gửi tới đúng người nhận.

Có nhiều vấn đề trong việc dùng bên thứ ba tin cậy, thứ nhất là an ninh bảo mật. Nếu mạng của bên thứ ba bị kẻ gian xâm nhập thì tất cả dữ liệu của người dùng đều bị lộ. Thứ hai là mọi chi tiết về ngân quỹ của bạn bị kiểm soát bởi một cơ quan khác, không phải là bạn. Vấn đề thứ ba là lệ phí, người gửi cũng như người nhận đều bị bên thứ ba tính lệ phí.

Bitcoin được tạo ra để tránh bên thứ ba tin cậy trong những giao dịch điện tử. Bitcoin là một hệ thống đồng đẳng (peer-to-peer system).

Bitcoin là gì?

Bitcoin là một trong số các loại tiền ảo, được gọi chung là cryptocurrency (tạm dịch là tiền tệ mã hóa). Chữ crypto là do chữ cryptography có nghĩa là công nghệ mật mã. Đồng tiền mã hóa là loại tiền kỹ thuật số (digital currency) trong đó mọi giao dịch đều được dùng kỹ thuật mã hóa để kiểm chứng, bảo mật và thi hành. Kỹ thuật mã hóa còn được dùng để giới hạn việc tạo ra tiền ảo mới.

Chữ Bitcoin (viết hoa) dùng để chỉ tất cả hệ thống gồm nhiều máy tính, các phần mềm và những yếu tố khác trong đó. Chữ bitcoin (không viết hoa) được dùng để chỉ đồng tiền ảo.

Năm 2008, Bitcoin đã được một người có tên là Satoshi Nakamoto đề nghị. Cho đến bây giờ người ta vẫn không biết đó là tên một người thật hay chỉ là một tên giả, cũng có thể là một nhóm người chứ không phải chỉ một người.

Bài khảo luận của Satoshi Nakamoto có tựa đề là: “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System” (Bitcoin: Một Hệ Thống Tiền Điện Tử Đồng Đẳng) và được đăng trên danh sách điện thư về mật mã vào ngày 31 Tháng Mười, 2008.

Bitcoin hoạt động ra sao?

Những yếu tố căn bản của Bitcoin là mạng lưới phân tán (decentralized network), kỹ thuật mật mã hóa (cryptography) và khối chuỗi (blockchain).

-Mạng lưới phân tán: Trong một mạng lưới phân tán dữ liệu không tập trung vào một máy chủ mà được lưu trữ trong mọi máy tính trong mạng lưới của hệ thống.

–Kỹ thuật mật mã hóa: Tất cả mọi giao dịch trong Bitcoin đều được mật mã hóa. Người sử dụng có hai khóa, một khóa công cộng và một khóa riêng. Nếu người nào đó muốn gửi bitcoin cho bạn thì bạn cung cấp cho người đó khóa công cộng của mình.

Khóa riêng là chìa khóa để điều hành tài khoản bitcoin của bạn. Khóa này không thể để ai biết được. Vì bất cứ ai có được khóa riêng của bạn thì có thể vét sạch bitcoin của bạn mà bạn không tài nào lấy lại được.

-Khối chuỗi: Khối chuỗi là một loại cơ sở dữ liệu mới. Tất cả các giao dịch của Bitcoin đều được lưu trữ trong một khối chuỗi. Các giao dịch trong một khoảng thời gian nhất định được gom vào một khối (block). Những khối này được nối với nhau thành một chuỗi (chain) bằng một phương pháp toán học tối tân. Do đó mới có tên là blockchain.

Vì khối chuỗi lưu trữ tất cả các dịch vụ và mọi máy tính trong hệ thống đều có khối chuỗi nên khối chuỗi được coi là một sổ cái công cộng (public ledger).

Thí dụ bạn muốn gửi cho ông B. 2 bitcoin, bạn gửi ra một thông báo cho hệ thống bitcoin ý muốn của bạn. Trong thông báo đó phải có khóa công cộng của bạn. Trong mạng lưới Bitcoin có những máy tính, gọi là mining node (nút khai thác mỏ) có nhiệm vụ kiểm chứng xem bạn có đủ bitcoin để gửi không. Sau đó cho giao dịch của bạn vào một khối. Để có thể kết hợp khối mới thành lập vào khối chuỗi có sẵn các nút khai thác mỏ phải giải một bài toán rất khó.

Nút nào giải được trước nhất thì thông báo cho mọi người biết và khối mới được cho vào khối chuỗi tức là sổ cái công cộng. Số bitcoin của bạn sẽ được rút xuống 2 bitcoin và của ông B. được tăng lên 2 bitcoin.

Nút thắng thì nhận được thưởng bằng bitcoin. Hiện tại tiền thưởng là 12.5 bitcoin. Thường thường thì mỗi 10 phút thì có một người thắng. Cứ bốn năm thì giá trị của tiền thưởng bị giảm xuống một nửa cho đến khi tổng cộng có tất cả 21 triệu bitcoin.

Nếu tính theo giá hiện thời thì tiền thưởng là một số tiền lớn, gần $80,000. Tôi biết có người đã mua máy tính về để tham gia vào việc khai thác bitcoin, nhưng chưa đi tới đâu. Lý do là chỉ những người có máy tính nhanh nhất mới có thể thắng nổi.

Bitcoin là một loại tiền ảo, nên khi đầu tư chứng khoán có lúc lên rất nhanh, nhưng xuống cũng thấy chóng mặt. (Hình: cryptocurrencyguide.org)

–Ai quyết định giá trị của bitcoin?: Bitcoin là một loại tiền ảo, nhưng nhiều người mua bitcoin như là một đầu tư như đầu tư chứng khoán vì giá trị của một bitcoin lên rất nhanh, nhưng xuống cũng thấy chóng mặt. Cũng giống như thị trường chứng khoán, bitcoin lên xuống tùy theo việc đấu giá trên thị trường.

Theo Wikipedia thì trong khoảng năm 2009 và 2010, bitcoin hầu như không có giá trị gì mấy. Có người rao bán 10,000 bitcoin với giá $50 nhưng không có người mua. Vào năm 2011 thì 1 bitcoin bằng $1. Cuối năm 2013 thì giá bitcoin lên tới gần $1,000. Giá bitcoin lên cao tới $17,900 vào ngày 15 Tháng Mười Hai, 2017. Sau đó đã bị tụt xuống, cho đến bây giờ thì giá khoảng $6,362.

Nếu vào năm 2011 bạn bỏ ra $1,000 mua bitcoin thì bây giờ bạn đã có trên $6 triệu. Đó là lý do rất nhiều người đã nhảy vào và mua bitcoin để đầu tư.

Dấu hiệu của bitcoin là BTC. Để tiện việc buôn bán bitcoin được chia nhỏ ra. Đơn vị nhỏ nhất là một Satoshi (tên của người sáng lập ra bitcoin) đáng giá một phần tỷ của một bitcoin.

Làm sao dùng bitcoin

Trước khi dùng bitcoin bạn phải có bitcoin. Có nhiều cách để có bitcoin.

–Các cách để có bitcoin: Trên thế giới có nhiều công ty bán bitcoin bằng tiền địa phương. Ở Hoa Kỳ thì có nhiều công ty bán bitcoin cho bạn: Coinbase, Coinmama, GDAX, hay Wall of Coins. Bạn có thể mua bitcoin bằng tiền mặt, thẻ tín dụng hay chuyển tiền qua ngân hàng. Theo tờ New York Times thì nếu bạn không muốn tiết lộ danh tính thì dịch vụ LocalBitcoins sẽ móc nối với những người mà bạn có thể gặp tận mặt để mua bitcoin bằng tiền mặt mà không cần cho biết danh tính.

Ở những thành phố lớn như New York bạn có thể mua bitcoin tại những máy như loại máy rút tiền ATM, gọi là bitcoin ATM.

Bạn có thể mở một cửa hàng ảo trên OpenBazaar (giống như eBay) và bán hàng trên đó để lấy bitcoin.

Bạn cũng có thể tham gia vào việc khai thác bitcoin để được thưởng bitcoin.

–Thiết lập một ví tiền bitcoin: Thiết lập một ví tiền bitcoin để bạn hoàn toàn làm chủ tất cả bitcoin của bạn, không một ai có thể dòm ngó bitcoin của bạn được. Có nhiều loại ví tiền bitcoin, thí dụ:

+Ví tiền di động, đây là loại ví tiền được thiết lập trên điện thoại di động.

+Ví tiền mạng, bạn có thể mở một chương mục và để bitcoin của bạn trong đó.

–Tạo ra một địa chỉ Bitcoin công: Địa chỉ này cũng như địa chỉ điện thư dùng để trao đổi trong hệ thống Bitcoin.

–Dùng bitcoin để giao dịch: Sau khi đã có những thứ ở trên bạn có thể dùng bitcoin để đầu tư, mua bán hay cho các cơ quan từ thiện. Bạn cũng có thể gửi bitcoin cho bạn bè hay người thân.

–Bitcoin Cash: Vào Tháng Tám, 2017, vì lý do kỹ thuật bitcoin được chia nhánh ra thành bitcoin cash. Bitcoin cash có dấu hiệu BCH và trị giá khoảng $800.