Dân Chủ ở Indonesia

Indonesia, một mẫu mực dân chủ khó ngờ ở Đông Nam Á

Tổng thống mới (2014) của Indonesia, ông Joko Widodo

JAKARTA, Indonesia – Có lúc người ta tưởng quá khứ đen ngòm đã trở lại Indonesia.

Bên trong, Tòa án Hiến pháp nghe kháng cáo của ứng cử viên tổng thống vừa thất cử – một cựu tướng lãnh và là con rể của người lãnh đạo độc tài cũ của Indonesia – tố cáo rằng cuộc bầu cử hồi tháng Bảy đã bị gian lận và cần phải hủy bỏ.

Bên ngoài, người ủng hộ ông ta đã đụng độ với cảnh sát chống bạo động để xông vào tòa án. Cảnh sát đã dùng vòi rồng và hơi cay.

Nhưng khi các thẩm đưa phán quyết từ chối bản kháng cáo tháng trước, một điều kỳ lạ đã xảy ra: ứng cử viên thất cử đã miễn cưỡng chấp nhận thất bại.

Cuộc tranh cử tổng thống sôi động nhất trong lịch sử Indonesia đã đi đến một kết thúc thật ấn tượng và hòa bình. Tháng tới, Joko Widodo, thống đốc Jakarta, sẽ tuyên thệ nhậm chức trước Quốc hội, bước lên nấc thang sau cùng từ một người con của một ông thợ mộc ở khu ổ chuột trở thành người lãnh đạo của quốc gia đông dân hàng thứ tư trên thế giới.

Mười sáu năm sau khi Suharto, tổng thống độc tài, tham nhũng và tàn bạo mà chính phủ của ông đã được quân đội hậu thuẫn để cai trị Indonesia trong 32 năm qua, đã buộc phải từ chức trong bối cảnh các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ bất bạo động, Indonesia đã trở thành một mẫu mực cho sự chuyển giao quyền lực dân chủ trong hòa bình, ở Đông Nam Á, một khu vực mà dân chủ đang ngày càng trở nên hiếm hoi.

Dân Indonesia xếp hàng để bỏ phiếu trong cuộc bầu cử tổng thống của đất nước trong làng Bojong Koneng tại Bogor, tỉnh Tây Java, trong tháng Bảy. Nguồn: Bay Ismoyo / Agence France-Presse - Getty Images

Dân Indonesia xếp hàng để bỏ phiếu trong cuộc bầu cử tổng thống  ở làng Bojong Koneng tại Bogor, tỉnh Tây Java, hồi  tháng Bảy. Nguồn: Bay Ismoyo / Agence France-Presse – Getty Images

Tại Thái Lan, quân đội vừa lật đổ một chính phủ dân cử vào tháng Năm, lần thứ hai trong tám năm. Malaysia và Campuchia đã bị sa lầy trong tình trạng hỗn loạn chính trị kể từ các cuộc bầu cử quốc hội năm ngoái, trong đó phe đối lập ở cả hai nước đều tuyên bố là bầu cử gian lận. Ở Malaysia, Campuchia và Singapore chưa từng có một cuộc bàn giao quyền lực một cách dân chủ cho phe đối lập chính trị.

Philippines đã có các cuộc bầu cử dân chủ, nhưng mất giá trị vì bị gian lận và bạo lực, và hai vị tổng thống sau cùng của Philippines đã bỏ tù những người tiền nhiệm của họ.

Và đó là những nền dân chủ. Việt Nam vẫn là quốc gia dưới sự cai trị độc đảng của cộng sản kể từ khi thống nhất đất nước, và Myanmar đang bước những bước đầu tiên hướng đến cởi mở sau nhiều chục năm sống dưới chế độ quân phiệt.

Indonesia, ngoài cuộc bầu cử tổng thống, đã tổ chức thành công cuộc tổng tuyển cử vào tháng Tư, trong đó có gần 140 triệu người đi bỏ phiếu, tỉ lệ cử tri đi bầu là 75 phần trăm. Tất cả các đảng phái tranh cử đều công nhận kết quả.

Marcus Mietzner, một chuyên gia về Indonesia tại Đại học Quốc gia Australia cho biết,

“Không còn nghi ngờ gì nữa, Indonesia hiện là nước dân chủ nhất Đông Nam Á, và đây là điều không ai có thể dự đoán vào năm 1998.”

Thành quả của Indonesia trên các mặt khác vẫn còn nhiều chỗ có thể cải thiện được. Tham nhũng vẫn còn hoành hành trong quốc gia với 250 triệu dân, tín hữu cái tôn giáo thiểu số vẫn còn bị phân biệt đối xử và hành hung, và theo Human Rights Watch, các thành viên của lực lượng công an của nhà nước vẫn được hưởng quyền “bất khả xâm phạm” dù có những vi phạm nhân quyền nghiêm trọng. Nhưng hầu hết các lãnh vực nêu trên đã có tiến bộ lớn kể từ thời còn chế độ độc tài.

Một lý do chính cho sự thành công của Indonesia là, không giống như ở Thái Lan, các nhà lãnh đạo dân sự sau Suharto ở Indonesia đã đẩy quân đội ra khỏi vùng ảnh hưởng chính trị. Các nhà lập pháp đã thông qua việc sửa đổi hiến pháp loại bỏ những nghế dân biểu dành cho quân đội trong Hạ viện và mở ra các cuộc bầu cử trực tiếp, từ tổng thống xuống hàng thị trưởng.

Sĩ quan quân đội hiện dịch bị cấm giữ chức quyền trong chính phủ và không được hoạt động đảng phái chính trị, và sau cùng, quân đội Indonesia đã buộc phải bán tất cả các cơ sở kinh doanh thương mại của họ.

Quân đội Thái Lan, mặt khác, đã nhiều lần khẳng định quyền lực của họ trong các cuộc khủng hoảng chính trị trong suốt giai đoạn lịch sử hiện đại – đã có hàng chục cuộc đảo chính thành công từ những năm 1930 – và quân đội tự cho họ là chính đáng vì là lực lượng bảo vệ duy nhất của chế độ quân chủ.

Một tiến bộ dân chủ quan trọng đối với Indonesia, theo giới quan sát, là bước táo bạo tản quyền tự chủ đến mọi vùng miền xa xôi trên khắp quần đảo một năm ngay sau khi Suharto từ chức vào tháng Năm 1998. Sự tản quyền đó đã phá vỡ độc quyền chính trị của Jakarta và ngăn chặn được sự xuất hiện của một lực lượng chính trị thống trị quốc gia mới.

Đổi mới đó cũng cho các đảng phái chính trị nhỏ hơn một cách để sống còn ngay cả khi họ không thắng trong cuộc bầu cử trên toàn quốc. “Những lực lượng thua ở những khu trung tâm vẫn có thể nắm giữ quyền lực tại các tỉnh, huyện; điều này khiến họ chấp nhận kết quả của những cuộc tranh cử,” Mietzner nói.

Dĩ nhiên chuyển hướng cho tự chủ ở vùng miền đã phải một qua gian đoạn hỗn loạn, bị ảnh hưởng xấu vì các bản án dành cho hàng chục sứ quân tham nhũng ở các khu vực.

Trường hợp ông Joko là một ví dụ điển hình về sự thành công của đổi mới này. Sinh ra trong một khu ổ chuột ven sông tại thành phố Surakarta ở giữa đảo Java, người thợ mộc 53 tuổi đã hai lần được bầu làm thị trưởng và dùng kết quả đắc cử thống đốc Jakarta năm 2012 làm dàn phóng vào sân khấu chính trị quốc gia.

Ông Joko Widodo (thứ 2 từ phải)) cùng với vợ Iriana Widodo (phải) chào đón hàng trăm cư dân thành phố Solo trong bữa tiệc chiêu đãi tại hội trường thành phố Solo, Java vào ngày 30 Tháng 7 năm 2014 nhân lễ kỷ niệm của lễ hội Eid al-Fitr.

Ông Joko sẽ là tổng thống đầu tiên trong lịch sử Indonesia không xuất thân từ nhóm tinh hoa chính trị thời Suharto, hoặc là một cựu tướng lãnh quân đội, và là người đầu tiên đảm nhận chức vụ tổng thống mà đã có kinh nghiệm điều hành chính phủ.

Ông Joko sẽ tuyên thệ nhậm chức vào 20 tháng 10 trong với sự tham dự của cựu Tổng thooang tiền nhiệm, Susilo Bambang Yudhoyono, theo hiến pháp đã không được phép tranh cử cho nhiệm kỳ thứ ba. Một chính trường như thế chưa bao giờ thấy ở Malaysia, Campuchia, Singapore (và Việt Nam – TM).

Simon Tay, Chủ tịch Viện Quan hệ Quốc tế Singapore, cho biết khái niệm bàn giao quyền lực cho khối đối lập chính trị đã trở thành một khái niệm xa lạ ở những quốc gia này vì các giới lãnh đạo ở các nước đó đã nắm giữ quyền lực quá lâu.

“Toàn bộ hệ thống cai trị, họ không biết đến bất cứ điều gì khác,” Simon Tay nói. “Bản chất của cuộc thay đổi chính trị sẽ rất sâu rộng, và có một nỗi sợ hãi rằng đất nước Indonesia mà họ từng biết sẽ không còn nữa.”

Indonesia đã chứng minh rằng thực tế không phải như vậy.

Những năm đầu tiên trong cuộc dân chủ hóa là hỗn loạn, nét đặc thù là những cuộc biểu tình xảy ra trên toàn quốc, tình trạng bất ổn giữ các sắc tộc đã giết chết hàng ngàn người, các cuộc khủng bố của nhóm Hồi giáo cực đọa và mối e ngại quân đội sẽ bẻ cong luật dân sự. Người lãnh đạo đầu tiên được bầu một cách dân chủ từ bốn mươi năm, Abdurrahim Wahid, đã bị buộc tội, vào năm 2001, sau chưa đầy hai năm nhậm chức vì bị cáo buộc là tham nhũng và thiếu năng lực, sau khi cuộc đấu đá căng thẳng với phe đối lập ở Quốc hội.

Tuy vậy, Indonesia vẫn kiên trì, và trong năm 2004, cử tri đã chọn Yudhoyono trong cuộc bầu cử tổng thống trực tiếp đầu tiên trong lịch sử Indonesia. Trước đó, Tổng thống do cơ quan lập , bị Suharto kiểm soát chặt chẽ, bầu chọn.

Đối thủ của ông Yudhoyono, bà Megawati Sukarnoputri, tổng thống đương nhiệm và là con gái lớn của Sukarno, người sáng lập của Indonesia, chấp nhận thất cử, từ chức, mặc dù bà từ chối tham dự lễ nhậm chức của Yudhoyono.

Cuộc bầu cử mới nhất tại Indonesia không phải là không có vấn đề. Kẻ thua cuộc, Prabowo Subianto, chấp nhận thất bại, nhưng ông vẫn tiếp tục tuyên bố rằng cuộc bầu cử đã hỏng vì có gian lận lớn. Sau khi bị Tòa án Hiến pháp phủ quyết, Prabowo đã đi kiện chính phủ tại Tòa án hành chính nhà nước, và đã đơn kiện của ông đã bị từ chối hồi tuần trước. Liên minh các đảng phái chính trị ủng hộ Prabowo, chiếm đa số khi Quốc hội triệu tập vào tháng Mười, đã đe dọa hình thành một ủy ban đặc biệt để điều tra cuộc bầu cử.

Trong khi một ủy ban như vậy ở Quốc hội sẽ không có thẩm quyền để hủy bỏ kết quả cuộc bầu cử, nó có thể gây ảnh hưởng xấu cho tính hợp pháp của ông Joko đối với dân biểu Hạ Viện.

Giới phân tích chính trị, tuy nhiên, nói điều này khó xảy ra vì một số các đẩng trong liên minh dự kiến ​​sẽ bỏ cánh của ông Prabowo trong vài tuần tới và đi với phe của ông Joko, và làm cho phe của Joko chiếm đa số trong quốc hội tạo điều kiện dễ dàng cho chính phủ thông qua các dự luật.

“Có vẻ như Prabowo không muốn chấp nhận thất bại, nhưng cái gọi là ‘liên minh đối lập vĩnh viễn’ của ông sẽ có thay đổi đáng kể trong những ngày sắp tới,” Ikrar Nusa Bhakti, một học giả khoa học chính trị tại Viện Khoa học Indonesia ở Jakarta cho biết. Ông nói tiếp,

    “Mặc dù Indonesia là quốc gia Hồi giáo đông dân nhất trên thế giới và có hơn 300 sắc tộc khác nhau, tiến trình dân chủ hóa đang đi đúng hướng. Quân đội đã chấp nhận quyền dân sự tối cao, và đó là điều quan trọng.”

September 5, 2014
Joe Cochrane (TNYT) | Trà Mi lược dịch

© 2014 DCVOnline

Nguồn: In Southeast Asia, Indonesia Is an Unlikely Role Model for Democracy. By JOE COCHRANE, The New York Times. Sept. 4, 2014.

Dân chủ hóa ở Indonesia

Kính Hòa, phóng viên RFA
2014-09-17

Cuộc bầu cử dân chủ vừa qua ở Indonesia đã đưa một nhân vật dân sự lên cầm quyền. Tiến sĩ Vũ Tường từ Khoa chính trị Đại học Oregon, Hoa Kỳ, một chuyên gia về Indonesia, cho đài RFA cuộc trao đổi sao đây về tiến trình dân chủ hóa ở đất nước lớn nhất Đông Nam Á này.

Kính Hòa: Cuộc bầu cử vừa qua ở Indonesia đã đưa một nhân vật dân sự lên cầm quyền. Sự chuyển đổi quyền lực ở Indonesia có vẻ dễ dàng. Tiến sĩ có nhận thấy như thế không?

TS Vũ Tường: Cũng không phải là dễ dàng. Cuộc chuyển đổi này bắt đầu từ năm 1998 khi ông Suharto từ chức. Từ năm 98 đến năm 2006 thì tình hình mới yên ổn một chút. Rồi đến kỳ bầu cử năm 2009 thì nhiều người, nhiều học giả nghĩ rằng Indonesia khó lòng mà đứng vững được.

Không phải là dễ dàng vì phải mất từ tám đến 10 năm để tình hình ổn định và kinh tế phát triển trở lại. Nhưng rõ ràng nó tiến triển thuận lợi hơn so với các chuyên gia dự đoán. Phần lớn các chuyên gia dự đoán là Indonesia khó chuyển đổi thành công, sẽ thất bại, sẽ tan rã, sẽ đổ vỡ. Lúc ông Suharto từ chức thì kinh tế đang suy sụp, còn có khả năng nội chiến nữa vì hai ba nơi muốn tách ra không nằm trong Indonesia nữa. Tình hình rất gây cấn, nhưng cuối cùng bây giờ thì tốt đẹp.

 Người dân Indonesia xếp hàng đi bầu

Kính Hòa: Câu hỏi đặt ra là tại sao phe quân sự hùng mạnh như vậy mà họ lại chấp nhận dễ dàng sự chuyển giao quyền lực như vậy?

TS Vũ Tường: Phe quân sự thay đổi rất nhiều từ khi ông Suharto lên nắm quyền từ thập niên 60. Ông là nhà độc tài, ông làm cho quân đội yếu đi mà phụ thuộc vào ông ấy. Cho nên sau hơn 30 năm cầm quyền của ông ấy, quân đội đứng bên ngoài và không muốn tham gia vào chính trị nữa. Đó là cách giải thích của tôi. Có thể có những cách giải thích khác, có thể là có những nhân vật quân đội vẫn đang gây ảnh hưởng cho cá nhân họ, nhưng quân đội như là một tổ chức mạnh thì họ đã chấp nhận cái vai trò đứng bên ngoài chính trị rồi.

Kính Hòa: Có thể việc bàn giao quyền lực này êm thấm cũng do xã hội dân sự Indonesia đã trưởng thành hơn?

TS Vũ Tường: Vâng, xã hội dân sự Indonesia có hơn 10 năm để phát triển nên đã vững mạnh hơn. Nhưng mà vẫn có những yếu tố cực đoan. Xã hội dân sự nào cũng thế, cũng đa dạng, có những tổ chức bảo thủ. Có những tổ chức ở giữa và cũng có những tổ chức cực đoan, các tổ chức cực đoan có thể gây ra rắc rối. Nếu anh sống ở Indonesia thì anh có thể sẽ thấy các tổ chức cực đoan này đóng vai trò rất là lớn.

Nhưng nói chung xã hội dân sự rất đa dạng, và như anh nói là nó đã mạnh lên rất nhiều.

Kính Hòa: Nếu có một sự so sánh với các quốc gia Đông Nam Á, đặc biệt là các quốc gia đang chuyển đổi như Miến Điện và Việt nam?

TS Vũ Tường: Mô hình Indonesia giống với Miến Điện, không giống Thái Lan và Việt nam. Nó có gần với Thái Lan hơn. Giống Miến điện vì độc tài quân sự. Giống Thái Lan vì quân đội cũng mạnh, nhưng ở Thái Lan thì có vai trò của Hoàng gia ở đó. Còn Việt nam là độc tài cộng sản, không giống độc tài quân sự của Suharto, xu hướng chuyển đổi của Việt nam sẽ khác hơn.

Kính Hòa: Sự chuyển đổi ở Indonesia có ảnh hưởng đến suy nghĩ của giới lãnh đạo Việt nam không? Họ có thể nghĩ là họ có thể nhường nhịn một chút quyền lực?

TS Vũ Tường: Họ nghĩ gì thì tôi không biết được, nhưng tôi nghĩ là họ sẽ không quan tâm lắm.

Nhưng đối với các nhà hoạt động dân chủ ở Việt nam thì họ nhìn vào đó như là một ví dụ cho thấy là sự chuyển đổi sang dân chủ không phải là đáng sợ như có suy nghĩ cho rằng dân chủ sẽ dẫn đến hỗn loạn, đỗ vỡ, chia cắt đất nước,… Ở Indonesia thì dân chủ lại giúp cho đất nước thành một khối.  Ví dụ như thời Suharto tỉnh Aceh đòi độc lập, tới khi có dân chủ rồi mới tìm ra một công thức thõa mãn nguyện vọng của dân chúng ở đó. Dân chủ giúp cho đất nước Indonesia được bảo toàn.

Kính Hòa: Xin hỏi Tiến sĩ câu cuối là nếu nền dân chủ Indonesia phát triển một cách khá vững như vậy thì liệu họ sẽ đóng một vai trò mạnh hơn trong bàn cờ chiến lược mới ở Đông nam Á hay không?

TS Vũ Tường: Câu này khó trả lời hơn vì tuy Indonesia chuyển đổi khá thành công nhưng mà họ còn có nhiều vấn đề. Về kinh tế, xã hội, chính trị. Về chính trị thì tham nhũng còn rất cao. Về kinh tế thì còn lệ thuộc vào việc xuất khẩu thô, đặc biệt là xuất khẩu khoáng sản cho Trung quốc, hay xuất khẩu dầu mỏ. Cho nên kinh tế vẫn còn yếu. Theo tôi thì quan tâm của các nhà lãnh đạo Indonesia và dân chúng Indonesia trong thời gian tới sẽ là các vấn đề trong nước hơn là đóng một vai trò trong khu vực hay quốc tế. Ông Tổng thống mới là Jokowi xuất thân từ giới bình dân quan tâm nhiều đến các vấn đề quốc nội hơn là quốc tế.

Kính Hòa: Cảm ơn Tiến sĩ dành cho đài RFA buổi phỏng vấn này. 

http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/democr-in-indones-09172014124555.html 

Trắc nghiệm dân chủ tại Indonesia

Dân Indonesia đang trải qua một cuộc trắc nghiệm. Câu hỏi là: Chế độ dân chủ đã thật sự bám rễ trong xã hội nước này hay chưa? Tuần trước trong mục này đã kể chuyện cuộc bầu cử ở Indonesia để rút lấy một bài học xây dựng dân chủ sau khi chế độ độc tài sụp đổ: Những người tranh đấu xây dựng dân chủ phải chuẩn bị để tiếp tục tranh đấu với các thế lực độc tài trong cuộc chạy đua vận động lấy lá phiếu dân bàu. Nếu không chuẩn bị thì có thể thua, những người chủ trương độc tài có thể trở lại nắm chính quyền, bằng lá phiếu của dân. Tuần này, chúng ta lại rút ra những bài học về thực thi dân chủ.

Dân Indonesia đã bỏ phiếu vào Thứ Tư tuần trước; cuộc chạy đua có vẻ sát nút. Cuối ngày bỏ phiếu, các tổ chức nghiên cứu bằng cách phỏng vấn các cử tri sau khi bỏ phiếu đã đưa ra các kết luận khác nhau, các cơ quan truyền thông cũng vậy. Ðài tivi MetroTV chiếu trực tiếp hình ảnh cuộc bỏ phiếu suốt ngày, cuối cùng là hình ông Joko Widodo, thống đốc thủ đô Jakarta (thường gọi tên là Jokowi) tuyên bố ông thắng. Trong khi đó, trên đài TVOne thì Tướng Prabowo Subianto đang ngỏ lời cảm ơn các cử tri giúp ông đắc cử. Kết quả chỉ được Ủy Ban Bầu Cử (viết tắt KPU, theo ngôn ngữ chính của Indonesia) công bố chính thức vào ngày 22 Tháng Bảy năm 2014, mà sau đó người thất cử vẫn có thể thưa kiện trước Tòa Án Hiến Pháp; ở nước ta trước đây gọi là Viện Bảo Hiến. Người đắc cử sẽ lên thay thế đương kim Tổng Thống Susilo Bambang Yudhoyono vào Tháng Mười năm nay. Theo Hiến Pháp, ông Yudhoyono không được tranh cử.

Mặc dù đa số các tổ chức nghiên cứu đứng đắn dự phóng ông Widodo chiếm đa số phiếu, nhưng việc kiểm phiếu và cộng phiếu của một nước 250 triệu dân, sống trên 6,000 hòn đảo (chưa kể 11,000 hòn đảo quá nhỏ) sẽ tốn nhiều thời giờ. Nếu ai cố ý gian lận thì cũng khó kiểm soát được tất cả, nhưng cách tổ chức cuộc bỏ phiếu rất minh bạch và công khai khiến cho số phiếu gian lận rất nhỏ.

Trong ngày bỏ phiếu, các cử tri theo dõi rất sát mọi hành vi ở chung quanh phòng phiếu. Khi cuộc bỏ phiếu chấm dứt, các lá phiếu được đếm ngay, và mọi người dân có quyền chụp hình kết quả từng phòng phiếu, đưa ngay lên các mạng xã hội. Có người đã viết ra một “app” (nhu liệu dùng trong các điện thoại di động), tên là iWitness (tôi Làm Chứng) giúp cho ai cũng có thể so sánh kết quả ở từng phòng phiếu với kết quả niêm yết ở Ủy Ban Bầu Cử trung ương (KPU). Ban vận động của Jokowi dành sẵn nhiều đường điện thoại để các cử tri báo tin nếu thấy ở phòng phiếu nào có việc làm mờ ám, bất bình thường.

Ủy Ban Diệt Tham Nhũng của Indonesia (KPK) cũng góp phần chống bầu cử gian lận. Năm nay, KPK đặt người theo dõi các cuộc kiểm phiếu tại từng làng và ở trung ương; một việc chưa làm được trong các cuộc bỏ phiếu trước. Ủy Ban Bầu Cử KPU cũng thực hiện một sáng kiến trước đây chưa từng làm, là niêm yết ngay kết quả đếm phiếu ở từng thùng phiếu, từng địa điểm bỏ phiếu, ngay trên website của họ, để cuộc bầu cử được trong sạch, quang minh.

Các nhà quan sát ngoại quốc đồng ý rằng việc gian lận rất khó, vì suốt ngày các cử tri đã theo dõi rất kỹ hành động của nhân viên phòng phiếu. Các thùng phiếu không được niêm phong rồi chuyển đến một nơi khác đếm, mà được đếm ngay tại chỗ; trước mắt bàn dân thiên hạ. Ðây là một thủ tục đã được thi hành trong các cuộc bỏ phiếu lớn, nhỏ trước đây từ khi Indonesia thiết lập chế độ dân chủ. Việc cộng các kết quả cũng khó gian lận, vì năm nay KPU đã niêm yết kết quả tất cả các địa phương, ai cũng có thể làm tính cộng để kiểm lại. Tuy nhiên, nhiều hiện tượng bất thường vẫn xuất hiện. Tại một làng Madura, nơi Tướng Prabowo nắm chắc phần thắng, Jokowi sau cùng không được một lá phiếu nào. Mà tại làng đó, có nhiều người tham gia ban vận động của Jokowi, chính họ và gia đình họ đều bỏ phiếu tại đó!

Nhật báo The Jakarta Post hôm qua cho biết Ủy Ban Quốc Gia Về Nhân Quyền của Indonesia (Komnas HAM) đã vận động thành công trong việc giúp cho những người “yếu thế” trong xã hội được thi hành quyền công dân của họ. Thí dụ, Komnas HAM trình bày kết quả về việc bỏ phiếu của những người đang ở trong nhà thương, ở tù, người tàn tật đều được giúp để đi bỏ phiếu dễ dàng. Những người không đủ sức đi bộ tới phòng phiếu thì được xe hơi chở đi. Nhờ đó, tại nhà thương Semarang [Trung bộ Java], trong kỳ bầu cử trước chỉ có 14 người đi bầu, trong số 900 bệnh nhân có quyền bầu cử, lần này, số cử tri bỏ phiếu đã lên tới 1,200 người.

Chúng ta có thể công nhận rằng thể chế dân chủ đã được thực hiện với những bước chắn chắn trong xứ Indonesia, sau năm 1998 lật đổ chế độ độc tài kéo dài 32 năm của Tướng Suharto. Các công dân Indonesia chứng tỏ nền dân chủ nước họ đã trưởng thành. Mức độ trưởng thành được thấy rõ khi các cử tri biết họ đang lựa chọn cái gì, giữa hai ứng cử viên Joko Widodo và Prabowo Subianto.

Tướng Prabowo Subianto là con một bộ trưởng trong chính phủ Suharto thời xưa và kết hôn với con gái của nhà độc tài này (sau đã ly dị). Ông bị quân đội sa thải vì bị tố cáo đã bắt cóc những nhà tranh đấu dân chủ trong năm 1998, năm cuối cùng của chế độ độc tài. Ông lưu vong tại nước Jordan một thời gian rồi về nước, dấn thân vào chính trị. Năm nay là lần thứ ba ông tranh cử tổng thống, cho nên đầy kinh nghiệm. Ông Prabowo đã thuê một chuyên viên tranh cử ở Mỹ làm cố vấn. Ðó là ông Rob Allyn, người đã giúp cựu Tổng Thống Goerge W. Bush trong chiến dịch đánh bại đối thủ John McCain trong cuộc bầu cử sơ bộ đảng Cộng Hòa năm 2000. Sau khi được cố vấn, ban vận động của Tướng Prabowo đã phao tin đồn rằng ông Jokowi là một người Trung Hoa và không theo Hồi Giáo; khiến cho tỷ số ủng hộ ông ta sụt giảm nặng (đang dẫn trước 39% xuống 4%)!

Jokowi là người thay đổi cách nhìn của người dân về giới làm chính trị tại Indonesia; ông khác hẳn các chính trị gia đã có mặt trên sân khấu kể từ khi dân chủ hóa. Ông là một nhà kinh doanh (bán đồ đạc dùng trong nhà), không thuộc một gia đình quyền quý. Ông làm thị trưởng thành phố Solo, cải thiện đời sống của dân, tái đắc cử với 90% số phiếu. Ông đắc cử thống đốc Jakarta năm 2012, đem lại nhiều dự án thay đổi thủ đô đang thi hành.

 Ông Joko Widodo, tổng thống được bầu vào năm 2014 của Indonesia

Nhưng điều khác biệt quan trọng giữa hai ứng cử viên không phải là cá nhân của họ mà về quan điểm nền tảng về cơ cấu quốc gia. Những người ủng hộ Tướng Prabowo nói rằng sau 16 năm thí nghiệm dân chủ, nước Indonesia cần một “bàn tay sắt” để đoàn kết quốc gia, duy trì ổn định, thúc đẩy các tiền bộ kinh tế; nếu không sẽ rơi vào hỗn loạn. Từ khi thiết lập chế độ dân chủ, dân Indonesia trực tiếp bàu người lãnh đạo trong 500 đơn vị hành chánh. Ông Prabowo muốn thay đổi chính sách “tản quyền,” muốn tập trung vào thủ đô.

Ông Jokowi không đồng ý trở về chế độ tập trung như thời Suharto. Những người bỏ phiếu cho ông biết rằng khi họ có quyền bầu những người lãnh đạo địa phương thì họ cũng có quyền đòi hỏi họ phải lo cho các nhu cầu thực tế của dân, từ điện nước, đến cống rãnh; nếu không được thì họ sẽ bỏ phiếu truất bỏ. Người dân có lúc cũng than phiền về các chính trị gia hoạt đầu, mị dân, nhưng họ biết rằng các quyền tự do họ đang hưởng sẽ bảo đảm khả năng cải thiện guồng máy chính trị, hơn là một chế độ độc tài, tập trung. Những quyền tự do đó đang thể hiện trong các báo đài đủ mầu sắc không bị ai gò ép, trong quyền tự do thương thảo về lương bổng với các chủ nhân xí nghiệp, và nhất là quyền thay đổi người cầm quyền bằng lá phiếu. Nước Indonesia đã sống “ổn định” suốt 32 năm dưới chế độ Suharto, mà hậu quả là kinh tế chậm lụt và xã hội bất công.

Nếu ông Jokowi đắc cử, ông sẽ phải sống chung với một Quốc Hội, bầu vào Tháng Tư vừa qua, trong đó đảng ông chỉ là một thiểu số. Nhưng trong 16 năm qua, dân Indonesia đã thể hiện một đức tính cần thiết trong đời sống dân chủ, là thỏa hiệp. Các đảng phái thỏa hiệp lập chính phủ liên minh, các tổ chức Hồi Giáo thỏa hiệp với các đảng chủ trương đề cao quyền thế tục, ngăn tôn giáo lũng đoạn chính trị. Tướng Prabowo mới tuyên bố rằng ông phản đối người ta gọi cuộc tranh cử này là một cuộc chiến tranh. Ông nói: “Chúng ta đều là anh chị em một nhà. Chiến tranh chỉ xẩy ra với kẻ thù mà thôi. Chúng ta sẽ bảo vệ thể chế dân chủ và ý nguyện của người dân.” Nếu thất cử, ông có thể sẽ ra tranh cử lần thứ tư, trong năm năm nữa. Người ta thường nghĩ rằng điều chính yếu trong thể chế dân chủ là giành lấy quyền hành. Nhưng một đặc tính quan trọng hơn nữa, là người ta biết chấp nhận thất cử và biết chờ đợi để “phục thù” trong kỳ bầu cử tới.

Kinh nghiệm thực thi dân chủ tại Indonesia là một nguồn cảm hứng thúc đẩy người Việt Nam nhìn vào đó mà tranh đấu cho quyền sống xứng đáng làm người tại nước mình.

Ngô Nhân Dụng
Nhật báo Người Việt, thứ ba 15-7-2014

http://www.nguoi-viet.com/absolutenm2/templates/viewarticlesNVO.aspx?articleid=191751&zoneid=7#.VB2IwVeKWSo