Phạm Quang Tuấn - Ngày 24/5/2016 TT Obama đã phát biểu ở Trung tâm Hội nghị Quốc gia, Hà Nội trước 2000 người Việt. Bản tiếng Anh của diễn văn được công bố trên trang chính thức của TT Mỹ . Báo Lao Động đã công bố bản dịch mà họ gọi là “Toàn văn bài phát biểu của Tổng thống Obama trước 2000 người Việt Nam”. Tôi xin so sánh những chỗ sai sót đáng kể (bỏ qua những chỗ kém chính xác có thể vì người dịch yếu tiếng Anh).
Để ý những lời ông Obama nói về nhân quyền, nhân phẩm, tự do học thuật, tự do tôn giáo, tự do ngôn luận, tự do ứng cử, tự do biểu tình, đã bị bỏ hoàn toàn. Nói về thầy Thích Nhất Hạnh bị cắt bỏ. “Human dignity” (phẩm giá con người) trở thành “sự ổn định”! Ngay cả những lời Obama trích dẫn từ Tuyên Ngôn Độc Lập của Hồ Chí Minh cũng bị lược bỏ, cắt xén khi đụng tới nhân quyền!
1-. Obama: So I come here mindful of the past, mindful of our difficult history, but focused on the future -- the prosperity, security and human dignity that we can advance together
Báo Lao Động: Khi đến đây tôi ý thức về quá khứ, ý thức về một lịch sử khó khăn, nhưng chúng ta hướng về tương lai, sự thịnh vượng, an ninh và sự ổn định để chúng ta có thể thúc đẩy lẫn nhau.
Dịch đúng: Khi đến đây tôi ý thức về quá khứ, ý thức về một lịch sử khó khăn, nhưng hướng về tương lai - sự thịnh vượng, an ninh và phẩm giá con người để chúng ta có thể cùng tiến.
2-. Obama: Ho Chi Minh evoked the American Declaration of Independence. He said, “All people are created equal. The creator has endowed them with inviolable rights. Among these rights are the right to life, the right to liberty, and the right to the pursuit of happiness.”
Báo Lao Động: Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trích tuyên ngôn độc lập của Mỹ, rằng mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng và được hưởng các quyền khác nhau trong đó có quyền sống, quyền tự do, mưu cầu hạnh phúc.
Dịch đúng: Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trích tuyên ngôn độc lập của Mỹ, rằng Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc".
3-. Obama: You’re also raising your voices for causes that you care about, like saving the old trees of Hanoi.
Báo Lao Động: [bỏ hẳn một đoạn dài trong đó có câu này].
Dịch đúng: Các bạn cũng đang nâng cao tiếng nói cho các vấn đề mà các bạn quan tâm, như cứu sống những cây cổ thụ của Hà Nội.
4-. Obama: We learned a lesson taught by the venerable Thich Nhat Hanh, who said, “In true dialogue, both sides are willing to change.”
Báo Lao Động: [bỏ hẳn một đoạn dài trong đó có câu này].
Dịch đúng: [hai nước] chúng ta đã học được một bài học được giảng dạy bởi thiền sư Thích Nhất Hạnh, người đã nói, "Khi đối thoại thực sự, cả hai bên đều sẵn sàng thay đổi."
5-. Obama: Let’s also not forget that the reconciliation between our countries was led by our veterans who once faced each other in battle.
Báo Lao Động: Quá trình hòa giải của hai nước chúng ta không chỉ là liên quan đến các cựu chiến binh.
Dịch đúng: Đừng quên rằng sự hòa giải giữa hai nước chúng ta đã được dẫn đầu bởi các cựu chiến binh hai bên đã từng phải đối mặt với nhau trong trận chiến.
6-. Obama: We've shown that progress and human dignity is best advanced by cooperation and not conflict.
Báo Lao Động: Với sự tiến bộ, những giá trị tốt đẹp của con người cần được thúc đẩy chứ không phải là chiến tranh hay xung đột
Dịch đúng: Chúng ta dã cho thấy rằng sự tiến bộ và phẩm giá con người được thúc đẩy tốt nhất bằng sự hợp tác chứ không phải bằng xung đột.
7-. Obama: In our global economy, investment and trade flows to wherever there is rule of law, because no one wants to pay a bribe to start a business. Nobody wants to sell their goods or go to school if they don’t know how they're going to be treated. In knowledge-based economies, jobs go to where people have the freedom to think for themselves and exchange ideas and to innovate.
Báo Lao Động: Nền kinh tế sẽ phát triển, đặc biệt ở các nước có pháp quyền và có hành lang pháp lý đúng đắn. Nền kinh tế tri thức sẽ đổ vào các quốc gia ưu tiên cho giáo dục
Dịch đúng: Trong nền kinh tế toàn cầu, đầu tư và thương mại chảy vào bất cứ nơi nào có chế độ pháp trị, vì không ai muốn trả tiền hối lộ để khởi lập một doanh nghiệp. Không ai muốn bán được hàng, đi học nếu họ không biết họ sẽ được đối xử ra sao. Trong nền kinh tế dựa trên tri thức, công ăn việc làm sẽ đi đến những nơi mà người dân có quyền tự do tự suy nghĩ và trao đổi ý kiến và đổi mới.
8-. Obama: This fall, the new Fulbright University Vietnam will open in Ho Chi Minh City -- this nation’s first independent, non-profit university -- where there will be full academic freedom and scholarships for those in need.
Báo Lao Động: mùa thu năm nay đại học Fullbright sẽ đi vào hoạt động tại TPHCM. Đại học này phi lợi nhuận, chất lượng cao sẽ cung cấp nhiều học bổng cho sinh viên Việt Nam và đóng góp cho hợp tác giáo dục giữa hai nước.
Dịch đúng: mùa thu năm nay Đại học Fulbright Việt Nam sẽ đi vào hoạt động tại TPHCM – Đại Học Độc Lập, phi lợi nhuận đầu tiên của VN - nơi sẽ có tự do học thuật hoàn toàn và học bổng cho những người cần.
9-. Obama: [noi về TPP] For the first time here in Vietnam, the right to form independent labor unions and prohibitions against forced labor and child labor.
Báo Lao Động: Có thể người lao động tổ chức nghiệp đoàn, thúc đẩy bảo vệ môi trường.
Dịch đúng: [nói về TPP] Lần đầu tiên tại Việt Nam, quyền thành lập công đoàn độc lập và cấm đối với lao động cưỡng bức và lao động trẻ em.
10-. Obama: They're written into the vietnamese constitution, which states that “citizens have the right to freedom of speech and freedom of the press, and have the right of access to information, the right to assembly, the right to association, and the right to demonstrate.” That’s in the Vietnamese Constitution. (Applause.) So really, this is an issue about all of us, each country, trying to consistently apply these principles, making sure that we -- those of us in government -- are being true to these ideals.
Báo Lao Động: [bỏ hẳn đoạn này]
Dịch đúng: những [quyền] này đã ghi vào hiến pháp việt nam, trong đó nói rằng "công dân có quyền tự do ngôn luận và tự do báo chí, và có quyền tiếp cận thông tin, quyền hội họp, quyền lập hội và quyền biểu tình." hiến pháp Việt Nam nói vậy đó. (vỗ tay.) Vì vậy, thực sự, đây là một vấn đề về tất cả chúng ta, mỗi nước, cố gắng để luôn luôn áp dụng những nguyên tắc này, đảm bảo rằng chúng ta - những người chính phủ - thực tâm với những lý tưởng ấy.
11-. Obama: In recent years, Vietnam has made some progress. Vietnam has committed to bringing its laws in line with its new constitution and with international norms. Under recently passed laws, the government will disclose more of its budget and the public will have the right to access more information. And, as I said, Vietnam has committed to economic and labor reforms under the TPP. So these are all positive steps.
Báo Lao Động: [bỏ hẳn đoạn này]
Dịch đúng: Trong những năm gần đây, Việt Nam đã đạt được một số tiến bộ. Việt Nam đã cam kết sửa đổi luật pháp của mình cho phù hợp với hiến pháp mới của mình và với tiêu chuẩn quốc tế. Theo luật vừa được thông qua, chính phủ sẽ tiết lộ nhiều hơn về ngân sách và công chúng sẽ có quyền truy cập thêm thông tin. Và, như tôi đã nói, Việt Nam đã cam kết cải cách kinh tế và lao động theo TPP. Đây là những bước tích cực.
12-. Obama: When there is freedom of expression and freedom of speech, and when people can share ideas and access the Internet and social media without restriction, that fuels the innovation economies need to thrive. That's where new ideas happen. That's how a Facebook starts. That's how some of our greatest companies began -- because somebody had a new idea. It was different. And they were able to share it. When there’s freedom of the press -- when journalists and bloggers are able to shine a light on injustice or abuse -- that holds officials accountable and builds public confidence that the system works. When candidates can run for office and campaign freely, and voters can choose their own leaders in free and fair elections, it makes the countries more stable, because citizens know that their voices count and that peaceful change is possible. And it brings new people into the system.
When there is freedom of religion, it not only allows people to fully express the love and compassion that are at the heart of all great religions, but it allows faith groups to serve their communities through schools and hospitals, and care for the poor and the vulnerable. And when there is freedom of assembly -- when citizens are free to organize in civil society -- then countries can better address challenges that government sometimes cannot solve by itself. So it is my view that upholding these rights is not a threat to stability, but actually reinforces stability and is the foundation of progress.
Báo Lao Động: [bỏ hẳn đoạn này]
Dịch đúng: khi có tự do phát biểu và tự do ngôn luận, và khi mọi người có thể chia sẻ ý tưởng và truy cập internet và các phương tiện truyền thông xã hội không bị hạn chế, những cái đó sẽ là nhiên liệu mà nền kinh tế sáng tạo cần để phát triển. Đó là nơi những ý tưởng mới xảy ra. Đó là cách Facebook bắt đầu. Đó là cách mà một số công ty lớn nhất của chúng tôi đã bắt đầu - vì ai đó đã có một ý tưởng mới. Nó khác biệt. Và họ có thể chia sẻ nó. Khi có tự do báo chí - khi các nhà báo và blogger có thể chiếu sáng những bất công và lạm dụng quyền lực – cái đó sẽ bắt các quan chức phải chịu trách nhiệm và xây dựng lòng tin của công chúng rằng guồng máy chạy tốt. Khi các ứng cử viên có thể ứng cử và tranh cử tự do, và cử tri có thể lựa chọn các nhà lãnh đạo của mình trong các cuộc bầu cử tự do và công bằng, thì sẽ làm cho nước ổn định hơn, bởi vì người dân biết rằng tiếng nói của họ được tôn trọng và sự thay đổi hòa bình là có thể. Và nó đem những người mới vào guồng máy [chính quyền].
Khi có tự do tôn giáo, không chỉ cho phép mọi người thể hiện đầy đủ tình yêu thương và lòng từ bi cốt yếu của tất cả các tôn giáo lớn, nhưng còn là cho phép các nhóm tôn giáo phục vụ cộng đồng của mình qua các trường học và bệnh viện, và chăm sóc cho người nghèo và người yếu thế. và khi có tự do hội họp - khi người dân được tự do tổ chức trong xã hội dân sự - thì quốc gia sẽ có thể đối phó tốt hơn những thách thức mà đôi khi chính quyền không thể tự mình giải quyết. Vì vậy, quan điểm của tôi là bảo vệ, khuyến khích các quyền này không đe dọa sự ổn định, mà lại thực sự củng cố sự ổn định và là nền tảng của sự tiến bộ.
Phạm Quang Tuấn
Bài do Đại Sứ Quán Mỹ dịch có thể tìm tại:
Dưới đây là bài do báo Lao Động dịch:
Tổng thống Obama thăm Việt Nam:
Toàn văn nội dung phát biểu của Tổng thống Obama trước 2000 người Việt Nam
LĐO Hà An (TH)
Xin chào Việt Nam. Cảm ơn các bạn rất nhiều. Xin mời ngồi. Tôi xin cảm ơn sự chào đón rất nồng hậu này của Chính phủ và nhân dân Việt Nam, và cả sự hiếu khách của các bạn đối với tôi trong chuyến thăm này. Cảm ơn tất cả các bạn đã có mặt ở đây ngày hôm nay. Hôm nay chúng ta có rất nhiều người Việt đến từ khắp đất nước tuyệt vời này, gồm rất nhiều bạn trẻ, đại diện cho sự năng động, tài năng và niềm hy vọng của Việt Nam.
Trong chuyến thăm này, lòng tốt của các bạn Việt nam đã chạm tới trái tim tôi. Trong đoàn người xếp hàng dài bên đường, tươi cười, vẫy tay chào đón, tôi cảm nhận được tình bạn giữa hai dân tộc của chúng ta. Tối hôm qua, tôi đã thăm phố cổ Hà Nội, và thưởng thức món ăn nổi tiếng của Việt Nam, thử ăn món Bún Chả, uống chút bia Hà Nội. Nhưng thật lòng mà nói, trên các con phố đông đúc của Hà Nội, trong đời tôi chưa bao giờ nhìn thấy nhiều xe máy đến thế. Tôi còn chưa dám thử đi sang đường nữa. Nhưng hy vọng là có lẽ khi tôi trở lại đây lần sau, các bạn sẽ hướng dẫn tôi cách sang đường.
Tôi không phải là Tổng thống Mỹ đầu tiên tới thăm Việt Nam trong những năm gần đây. Nhưng tôi là TT Mỹ đầu tiên thuộc thế hệ sinh ra sau chiến tranh, như nhiều bạn ở đây, tới thăm VN. Ngày mà những người lính Mỹ cuối cùng rời khỏi Việt Nam, tôi mới có 13 tuổi. Và những hiểu biết đầu tiên của tôi về VN và người Việt là khi tôi lớn lên ở Hawaii, trong cộng đồng người Mỹ gốc Việt ở đó.
Cùng lúc đó, nhiều người ở đất nước này, hầu hết là trẻ hơn tôi rất nhiều, như là hai cô con gái của tôi, sống cả cuộc đời mình trong hòa bình và sự bình thường hóa quan hệ giữa hai đất nước. Nên khi tôi đến đây, vẫn hiểu về quá khứ, vẫn nhớ tới giai đoạn lịch sử khó khăn giữa hai đất nước, nhưng tôi muốn tập trung vào tương lai: sự thịnh vượng, an ninh và chân giá trị của con người mà chúng ta cùng nhau kiến tạo.
Tôi cũng đến đây với sự kính trọng sâu sắc về di sản văn hóa lâu đời của Việt Nam. Suốt hàng nghìn năm những người nông dân đã sinh sống tại mảnh đất này, và lịch sử hiện hình trên những chiếc trống đồng Đông Sơn. Và bên lưu vực sông, Hà Nội đã trải qua hơn 1000 năm lịch sử. Thế giới trân trọng tơ lụa và tranh vẽ của người Việt. Văn Miếu vĩ đại vẫn đứng đó như một sự tôn vinh về tinh thần hiếu học của người Việt. Và dù qua nhiều thế kỷ, vận mệnh dân tộc của VN thường bị người khác dẫn dắt, quê hương yêu dấu của các bạn nhiều khi bị xâm lăng, nhưng giống như cây tre, khối đoàn kết của người Việt vẫn luôn vững chắc như trong thơ của Lý Thường Kiệt:
Sông núi nước Nam vua Nam ở
Rành rành định phận ở sách trời
Hôm nay, chúng ta cũng nhớ lại một lịch sử xa xưa hơn giữa VN và Hoa Kỳ mà hai bên thường không để ý. Hơn 200 năm trước, người Cha lập quốc của chúng tôi, Thomas Jefferson, khi trồng cấy trên mảnh ruộng của mình đã tìm đến gạo Việt, nổi tiếng là khi nhìn thì trắng ngần, khi nếm thì thơm ngon bậc nhất, mà lại rất năng suất. Không lâu sau đó, các tàu buôn của Mỹ đã cập cảng VN để tìm cơ hội giao thương.
Trong Thế chiến thứ 2, người Mỹ đã đến giúp VN đấu tranh chống ngoại xâm. Khi phi công Mỹ bị bắn rơi, người dân Việt đã cứu giúp. Vào ngày VN tuyên bố độc lập, khi người Việt đổ ra những nẻo đường của TP này, chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhắc lại Tuyên ngôn độc lập của Hoa Kỳ. Ông nói mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng, tạo hóa đã ban cho họ những quyền không thể xâm phạm, trong đó có quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc
Vào một thời điểm khác, việc cùng chung lý tưởng đánh đuổi thực dân đã đưa chúng ta xích lại gần nhau. Tuy nhiên sự đối đầu trong Chiến tranh lạnh và nỗi lo sợ đối với chủ nghĩa cộng sản đã đưa chúng ta tới một cuộc chiến. Chúng ta đã nhận thức được sự thật đau đớn rằng: Chiến tranh dù cho với mục đích gì đi nữa đều mang lại sự đau đớn và bi kịch cho người dân của chúng ta.
Nghĩa trang liệt sĩ không xa ở đây, và với những bàn thờ trong mỗi gia đình trên khắp đất nước, người Việt vẫn không nguôi nhớ về 3 triệu người gồm cả bộ đội và dân thường ở cả hai chế độ đã hi sinh. Ở Bức tường tưởng niệm chiến tranh ở Washington D.C, chúng ta có thể chạm vào tên của 58.315 người Mỹ đã ra đi trong cuộc chiến đó. Ở cả hai nước, các cựu chiến binh và những gia đình có người hi sinh vẫn chưa nguôi nỗi đau mất mát.
Như ở Mỹ chúng tôi đã học được rằng, ngay cả khi chúng ta không đồng tình về cuộc chiến, chúng ta vẫn phải vinh danh những người đã chiến đấu vì đất nước, chào đón họ trở về với sự kính trọng mà họ xứng đáng nhận được. Mà chúng ta hôm nay cùng ngồi với nhau, cả người Việt và người Mỹ, để cảm tạ những mất mát và hi sinh của cả hai bên.
Gần đây hơn, trong hơn hai thập kỷ qua, VN đã đạt được những tiến bộ vượt bậc. Ngày nay, thế giới có thể nhìn rõ những thành tựu mà các bạn đạt được. Với công cuộc đổi mới kinh tế và các hiệp định thương mại tự do, trong đó có với Mỹ, các bạn đã gia nhập vào nền kinh tế toàn cầu và bán hàng hóa của mình trên khắp thế giới. Đầu tư nước ngoài đang đổ về nhiều hơn. Là một trong những nước có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất châu Á, VN đã vươn lên trở thành một nước có thu nhập trung bình.
Chúng ta có thể nhìn thấy sự tiến bộ của VN qua những tòa nhà cao tầng ở HN, TP.HCM, những trung tâm thương mại và khi đô thị mới, ở vệ tinh mà Việt Nam đã phóng vào không gian, và ở một thế hệ trẻ say mê công nghệ, những người đang khởi nghiệp và điều hành các doanh nghiệp mới. Chúng ta thấy sự tiến bộ này trong hàng chục triệu người VIệt Nam kết nối với nhau trên FB và Instagram không chỉ để post ảnh selfie mặc dù tôi nghe nói các bạn selfie nhiều lắm, mấy hôm nay rất nhiều người đã xin được chụp selfie với tôi. Đó cũng là nơi để các bạn nói lên tiếng nói của mình về những điều mình quan tâm, chẳng hạn như việc bảo vệ cây cổ thụ ở Hà Nội.
Tất cả sự năng động này đã đem lại những tiến bộ thực sự cho rất nhiều người. VN đã giảm nghèo một cách ấn tượng, nâng cao thu nhập các hộ gia đình và tạo thêm hàng triệu người gia nhập tầng lớp trung lưu. Đói nghèo và bệnh tật, tử vong ở phụ nữ và trẻ em đều đã giảm. Số người được tiếp cận với điện nước tăng lên, con số trẻ em trai và gái được đi học, tỷ lệ người biết chữ đều tăng. Đó là những tiến bộ phi thường, là điều các bạn đã làm được trong một thời gian rất ngắn.
Cùng với sự đổi thay của VN, mối quan hệ giữa 2 quốc gia chúng ta cũng đã có những biến đổi. Chúng ta đã học được bài học của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, người đã nói rằng “để chân thành đối thoại, cả hai bên đều phải sẵn sàng thay đổi”. Khi đó cuộc chiến vốn đã chia rẽ chúng ta nay lại là cội nguồn của sự hàn gắn. Nó tạo điều kiện cho chúng ta tìm kiếm những người mất tích và mang họ trở về nhà. Nó đã cho phép chúng ta rà phá những bom mìn chưa nổ để không đứa trẻ nào phải mất cái chân chỉ vì chơi đùa ngoài kia. Trong khi chúng tôi tiếp tục giúp đỡ người khuyết tật VN, trong đó có trẻ em, chúng tôi cũng sẽ tiếp tục giúp đỡ trong việc loại bỏ chất độc da cam dioxin để VN có thể lấy lại nhiều hơn diện tích đất sử dụng. Chúng tôi rất tự hào vì công việc đã làm ở Đà Nẵng và sẽ tiếp tục những nỗ lực của mình ở Biên Hòa.
Cũng đừng quên rằng quá trình hòa giải giữa hai nước đã được dẫn dắt bởi những cựu chiến binh, những người đã từng đối địch trên chiến trường. Hãy nghĩ về thượng nghị sĩ John McCain, tù nhân chiến tranh trong nhiều năm, khi gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp người đã nói rằng hai nước nên là bạn của nhau thay vì là kẻ thù. Hãy nghĩ đến việc bao nhiêu cựu binh, cả người Việt và người Mỹ đã chung tay hàn gắn và xây dựng mối quan hệ mới giữa chúng ta. Và có lẽ người góp công nhiều hơn lại là một cựu trung úy hải quân, mà giờ là Ngoại trưởng Mỹ - John Kerry, người cũng có mặt ở đây hôm nay. Thay mặt cho tất cả chúng ta, xin được cảm ơn ông vì những nỗ lực phi thường của mình.
Vì các cựu chiến binh đã chỉ đường cho chúng ta, vì người lính luôn có lòng can đảm để theo đuổi hòa bình, người dân hai nước giờ đây đã đến với nhau gần hơn bao giờ hết. Giao thương của chúng ta đã tăng vọt. Những sinh viên và học giả 2 nước nghiên cứu cùng nhau. Chúng tôi chào đón số lượng sinh viên VN đến Mỹ học nhiều nhất trong các nước Đông Nam Á. Mỗi năm ngày càng có nhiều du khách Mỹ đến VN, trong đó có những người Mỹ trẻ du lịch bụi, đến thăm 36 phố phường Hà Nội hoặc các cửa hàng ở Phố cổ Hội An và cố đô Huế. Người Việt và người Mỹ đều có thể liên tưởng tới lời bài hát của nhạc sỹ Văn Cao: “Từ đây người biết quê người. Từ đây người biết yêu người”.
Với cương vị Tổng thống tôi đã cố gắng tiếp tục những tiến triển ấy. Với mối quan hệ đối tác toàn diện mới, chính phủ hai nước đang làm việc một cách chặt chẽ hơn bao giờ hết. Và với chuyến thăm này, chúng ta đã đặt mối quan hệ Việt-Mỹ lên một nền tảng vững chắc hơn cho nhiều thập kỷ tới. Xét trên một phương diện nào đó, lịch sử lâu năm của hai nước, khởi nguồn với Thomas Jefferson từ hơn 2 thế kỷ trước, giờ đã quay trở lại điểm ban đầu tốt đẹp. Phải mất rất nhiều thời gian và nỗ lực nhưng giờ chúng ta đã có thể nói điều mà trước kia là không tưởng: Ngày hôm nay, Việt Nam và Mỹ đã trở thành đối tác. Và tôi tin rằng những gì chúng ta trải qua sẽ là bài học cho cả thế giới. Ở thời điểm mà nhiều cuộc xung đột tưởng chừng khó giải quyết và dường như không bao giờ kết thúc, chúng ta đã cho thấy một điều rằng: mối quan hệ có thể thay đổi, và tương lai sẽ khác đi nếu chúng ta không làm tù nhân cho quá khứ. Chúng ta đã cho thấy hòa bình bao giờ cũng tốt đẹp hơn chiến tranh. Chúng ta đã cho thấy giá trị con người đem lại lợi ích tốt đẹp nhất khi hợp tác chứ không phải trong xung đột. Đó là điều mà Việt Nam và Mỹ có thể chỉ ra cho thế giới.
Mỗi quan hệ đối tác toàn diện mới giữa Mỹ và Việt Nam bắt nguồn từ những sự thật có tính nền tảng. Việt Nam là một quốc gia độc lập, có chủ quyền và không nước nào có thể áp đặt ý chí lên hoặc quyết định vận mệnh thay các bạn. Nước Mỹ có một mối quan tâm ở đây. Chúng tôi quan tâm tới sự thành công của Việt Nam. Nhưng quan hệ đối tác toàn diện của chúng ta vẫn đang ở giai đoạn đầu. Và trong phần thời gian còn lại của nhiệm kỳ, tôi muốn chia sẻ với các bạn điều mà tôi tin rằng có thể dẫn lối chúng ta trong những thập kỷ tới.
Đầu tiên, chúng ta hãy cùng nhau làm việc để tạo ra những cơ hội thực sự và sự phồn thịnh cho nhân dân của mình. Chúng ta biết công thức để đạt được thành công kinh tế trong thế kỷ 21. Trong nền kinh tế toàn cầu của chúng ta, đầu tư và thương mại sẽ xuất hiện ở bất cứ nơi nào có luật pháp. Bởi không ai muốn phải đi hối lộ để có thể được mở một công ty, không ai muốn bán hàng hoặc đi học khi họ không biết mình sẽ bị đối xử ra sao. Trong nền kinh tế dựa trên tri thức, việc làm sản sinh ở nơi người ta có thể tự do suy nghĩ, trao đổi ý tưởng sáng tạo. Và mối quan hệ đối tác kinh tế thực sự không chỉ là một đất nước đi khai thác tài nguyên của một nước khác, mà nó là về việc đầu tư vào những nguồn tài nguyên lớn nhất của chúng ta, đó là con người với những kỹ năng và tài năng, dù sống ở làng quê hay thành thị. Và đó là hình thức đối tác mà nước Mỹ đưa ra.
Như tôi đã công bố hôm qua Tổ chức Hòa Bình (Peace Corps) lần đầu tiên tới VN sẽ tập trung vào công tác giảng dạy tiếng Anh. Sau thế hệ thanh niên Mỹ tới đây tham chiến, một thế hệ mới sẽ tới đây để dạy học, để xây dựng và thắt chặt mối quan hệ bằng hữu giữa chúng ta. Một số công ty công nghệ và học viện hàng đầu của Mỹ đang bắt tay với các trường đại học của Việt Nam để đẩy mạnh đào tạo khoa học, công nghệ, cơ khí, toán học, và y học. Bởi vì dù chúng tôi có chào đón thêm nhiều sinh viên VN tới Mỹ, chúng tôi cũng tin rằng những người trẻ tuổi xứng đáng được theo học những chương trình đẳng cấp thế giới ngay tại Việt Nam. Và đó là một trong những lí do khiến chúng tôi rất hào hứng khi mùa thu này, đại học Fulbright Việt Nam sẽ bắt đầu đi vào hoạt động tại TP HCM. Đó là trường đại học độc lập, phi lợi nhuận đầu tiên của Việt Nam, với học bổng toàn phần cho những sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. Sinh viên, học giả và các nhà nghiên cứu sẽ tập trung vào chính sách công, quản trị, kinh doanh, kỹ thuật, khoa học máy tính và nghệ thuật, tất cả mọi thứ từ thơ của Nguyễn Du, triết học của Phan Chu Trinh cho tới toán học của Ngô Bảo Châu.
Và chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác với những doanh nhân trẻ tuổi bởi chúng tôi tin rằng nếu có thể tiếp cận với các kỹ năng, công nghệ và nguồn vốn mà các bạn cần thì không gì có thể ngăn trở các bạn, và tất nhiên những người phụ nữ Việt Nam tài giỏi cũng không là ngoại lệ.
Chúng tôi tin rằng bình đẳng giới là một nguyên tắc quan trọng. Từ thời Hai Bà Trưng cho tới nay, những người phụ nữ mạnh mẽ đã giúp Việt Nam tiến lên phía trước. Và có nhiều minh chứng rất rõ ràng cho điều đó. Tôi nói điều này ở tất cả những nơi tôi đến trên thế giới: Mọi gia đình, cộng đồng và quốc gia sẽ trở nên thịnh vượng hơn nếu phụ nữ có cơ hội bình đẳng để tiến tới thành công trong học tập, công việc và chính trị. Điều đó là đúng ở tất cả mọi nơi, trong đó có VN.
Chúng tôi sẽ tiếp tục nỗ lực để khơi dậy tiềm năng kinh tế của các bạn với Hiệp định đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP). Tại Việt Nam, TPP sẽ cho phép các bạn bán thêm nhiều mặt hàng ra thế giới và thu hút các nguồn đầu tư mới. Tất nhiên thỏa thuận này sẽ đòi hỏi một số cải cách để bảo vệ người lao động và quyền sở hữu trí tuệ. Nhưng Mỹ sẵn sàng hỗ trợ VN trong tiến trình thực hiện đầy đủ các cam kết của mình. Tôi muốn các bạn biết rằng, với tư cách Tổng thống Mỹ, tôi ủng hộ mạnh mẽ TPP, bởi như vậy, các bạn cũng có thể mua thêm nhiều hàng hóa của chúng tôi, sản xuất tại Mỹ. Hơn nữa, tôi ủng hộ TPP vì những lợi ích chiến lược quan trọng. Việt Nam sẽ bớt bị phụ thuộc vào một đối tác thương mại duy nhất và có được mối quan hệ rộng rãi hơn, với nhiều đối tác gồm cả Mỹ. TPP sẽ giúp đẩy mạnh hợp tác khu vực, giúp giải quyết vấn đề bình đẳng kinh tế và thúc đẩy nhân quyền, lương sẽ cao hơn và điều kiện làm việc sẽ tốt hơn. Lần đầu tiên ở VIệt Nam, quyền thành lập nghiệp đoàn độc lập và luật cấm lao động trẻ em được thiết lập và đẩy mạnh. Ngoài ra TPP cũng có những tiêu chuẩn bảo vệ môi trường và chống tham những mạnh mẽ hơn bất cứ hiệp định thương mại nào trong lịch sử. Đó là tương lai mà TPP sẽ mang tới cho tất cả chúng ta gồm cả Mỹ, VN và các đối tác khác. Và chúng ta sẽ phải tuân thủ nguyên tắc mà các bên đã cùng nhau đưa ra. Đó là tương lai đang đợi chúng ta. Chúng ta phải đạt được TPP vì sự thịnh vượng và an ninh quốc gia của chúng ta. Nhân đây tôi cũng xin được nói đến cấp độ hợp tác thứ hai: Đó là việc đảm bảo anh ninh chung giữa 2 đất nước. Với chuyến thăm này, chúng ta đã thống nhất đưa mối quan hệ hợp tác an ninh lên tầm cao mới, củng cố thêm niềm tin cho những người đang khoác trên mình những bộ quân phục. Chúng tôi tiếp tục đề nghị được huấn luyện và cung cấp thiết bị tuần duyên để tăng cường năng lực hàng hải cho Việt Nam. Chúng ta sẽ hợp tác cứu trợ nhân đạo trong các trường hợp xảy ra thảm họa. Như trong tuyên bố mà tôi đưa ra hôm qua về việc dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí, VN sẽ có được những trang thiết bị quân sự cần thiết để đảm bảo an ninh quốc gia. Và Mỹ đang thể hiện sự cam kết trong tiến trình bình thường hóa quan hệ toàn diện với VN.
Nói rộng ra thì thế kỷ 20 đã dạy tất cả chúng ta, cả Mỹ và Việt rằng trật tự thế giới, mà an ninh của chúng ta phụ thuộc vào, đều bắt nguồn từ những nguyên tắc và thông lệ nhất định. Các quốc gia đều có chủ quyền, dù lớn hay nhỏ thì chủ quyền của một quốc gia cũng cần được tôn trọng, lãnh thổ của họ là không thể xâm phạm. Các nước lớn không được ức hiếp các nước nhỏ hơn. Các tranh chấp cần được giải quyết một cách hòa bình. Các tổ chức khu vực như ASEAN hay Hội nghị thượng đỉnh Đông Á cần tiếp tục được tăng cường. Đó là điều mà cá nhân tôi và cả nước Mỹ tin tưởng. Đó chính là mối quan hệ đối tác mà chúng tôi mang tới khu vực này. Tôi cũng kỳ vọng sẽ nâng cao tinh thần tôn trọng và giúp đỡ lẫn nhau khi mà tôi dự định sẽ trở thành Tổng thống Mỹ đầu tiên tới thăm Lào vào cuối năm nay.
Tại Biển Đông, Mỹ không phải là bên tranh chấp nhưng chúng tôi sẽ sát cánh cùng các đối tác nhằm thúc đẩy các nguyên tắc cốt lõi như tự do hàng hải, tự do hàng không, các quyền lợi giao thương hợp pháp và không thể bị ngăn cản, cùng với giải pháp hòa bình cho các tranh chấp thông qua các biện pháp pháp lý phù hợp với luật pháp quốc tế.
Tới đây, máy bay và tàu thuyền Mỹ sẽ tiếp tục tự do di chuyển ở bất kỳ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép, và chúng tôi sẽ ủng hộ quyền hợp pháp này, của tất cả các quốc gia trên thế giới.
Ngay cả khi chúng ta hợp tác với nhau chặt chẽ hơn như tôi vừa mô tả ở trên thì quan hệ đối tác của chúng ta sẽ bao gồm một yếu tố thứ 3 nữa: đó là việc giải quyết những khác biệt còn tồn tại giữa hai chính phủ, trong đó có vấn đề nhân quyền. Tôi không nói Việt Nam là một trường hợp cá biệt. Chẳng có quốc gia nào hoàn hảo cả. Đã 2 thế kỷ rồi nhưng nước Mỹ vẫn đang phải nỗ lực để đạt được những lý tưởng mà chúng tôi đề ra từ khi lập quốc. Chúng tôi vẫn đang phải giải quyết những hạn chế của mình, chẳng hạn như việc tiền chi phối chính trị quá nhiều, bất bình đẳng kinh tế gia tăng, định kiến về chủng tộc còn tồn tại trong hệ thống tư pháp, phụ nữ vẫn bị trả lương thấp hơn nam giời dù làm cùng một loại công việc. Chúng tôi vẫn còn nhiều vấn đề. Và chúng tôi cũng không tránh khỏi bị chỉ trích. Cá nhân tôi vẫn phải nghe chúng hàng ngày. Nhưng chính sự chỉ trích đó, việc tranh luận cởi mở đó, khi chúng tôi đối diện với sự chưa hoàn thiện của mình và cho mọi người có quyền được nói tiếng nói của mình. Chính điều đó đã giúp chúng tôi phát triển mạnh mẽ hơn, thịnh vượng hơn, công bằng hơn.
Như tôi từng nói, Mỹ không tìm cách áp đặt thể chế của mình lên VN. Những quyền mà tôi nói tới, tôi tin tưởng đều không phải giá trị Mỹ, mà tôi cho rằng đó là những giá trị phổ quát được viết trong Tuyên ngôn Quốc tế về Nhân quyền. Chúng được đề ra trong Hiến pháp VN, rằng công dân có quyền tự do ngôn luận, quyền tự do báo chí, quyền tự do tiếp cận thông tin, quyền được hội họp, quyền được lập hội, quyền được biểu tình. Đó là những gì được viết trong Hiến pháp của Việt Nam. Như vậy đây thực sự là vấn đề của tất cả chúng ta, của mỗi một quốc gia, những người đang cố gắng quyết tâm tuân thủ các nguyên tắc này, để đảm bảo rằng tất cả chúng ta, những thành viên trong Chính phủ, đều thực tâm hướng tới những lý tưởng đó.
Trong vài năm gần đây, VN đã đạt được một số tiến bộ. VN cam kết sửa đổi luật cho phù hợp với hiến pháp mới theo các tiêu chuẩn quốc tế. Theo những bộ luật mới được ban hành gần đây Chính phủ sẽ công khai nhiều hơn về vấn đề ngân sách và người dân có quyền tiếp cận nhiều thông tin hơn. Và như tôi nói, VN đã cam kết cải cách kinh tế và cải cách lao động theo yêu cầu của TPP. Đây đều là những bước tiến tích cực. Và quan trọng nhất chỉ có người VN mới được quyền quyết định tương lai của VN. Mỗi quốc gia có con đường riêng của mình. Hai quốc gia chúng ta có những khác biệt về truyền thống chính trị, khác biệt về văn hóa nhưng với tư cách là một người bạn của VN, cho phép tôi được nói ra quan điểm của mình, lý do vì sao tôi tin rằng một quốc gia sẽ thành công hơn khi những giá trị phổ quát được tuân thủ, khi có sự tự do ngôn luận, khi mọi người có thể chia sẻ quan điểm của mình, khi có thể tự do truy cập internet và các trang mạng xã hội, những điều đó sẽ thúc đẩy sự sáng tạo mà các nền kinh tế cần có để phát triển thịnh vượng. Đó là nơi khởi nguồn của ý tưởng mới. Đó chính là cách mà Facebook ra đời. Đó là cách mà một vài công ty tuyệt vời của chính các bạn ra đời, đó là khi ai đó nảy ra một ý tưởng mới, ý tưởng khác biệt và họ thể thể chia sẻ ý tưởng đó.
Khi có tự do báo chí – khi các phóng viên, nhà báo, blogger có thể vạch trần những sự bất công hoặc lạm dụng quyền lực, nó khiến các quan chức chính phủ có trách nhiệm hơn và phải xây dựng niềm tin với công chúng về cách chúng ta vận hành một hệ thống. Khi các ứng viên có thể tự do tranh cử và vận động tranh cử, và cử tri có thể lựa chọn lãnh đạo cho mình trong những cuộc bầu cử tự do và công bằng, bởi vì những người dân biết rằng tiếng nói của họ có giá trị và những sự thay đổi mang tính hòa bình hoàn toàn có thể thực hiện được. Và điều đó sẽ mang đến những gương mặt mới tham gia vào hệ thống chính trị.
Khi có tự do tôn giáo, mọi người không chỉ được tự do thể hiện tình yêu và niềm tin của mình, những thứ cốt yếu làm nên những tôn giáo vĩ đại – mà còn có thể phục vụ cộng đồng của mình thông qua trường học, bệnh viện, hay việc quan tâm những người nghèo, những người dễ bị tổn thương.
Khi có quyền tự do hội họp, khi mọi công dân có thể tự do lập ra các tổ chức xã hội dân sự thì các quốc gia có thể vượt qua được thách thức mà đôi khi các chính phủ không thể tự mình giải quyết được. Do vậy, theo quan điểm của tôi, việc tôn trọng các quyền này không phải là một mối đe dọa với sự ổn định, mà ngược lại, sẽ giúp tăng cường sự ổn định, và đó là nền móng của sự tiến bộ.
Dù sao thì chính sự khao khát đối với những quyền tự do này là yếu tố thôi thúc các dân tộc trên thế giới trong đó có VN vùng lên lật đổ chế độ thực dân. Và tôi tin rằng việc tôn trọng các quyền này chính là sự thể hiện đầy đủ nhất về sự độc lập mà con người luôn quý trọng, kể cả ở đất nước này, đất được được coi là “ của Dân, do Dân, và vì Dân”.
Việt Nam sẽ có cách làm khác Mỹ và mỗi chúng ta sẽ làm khác với nhiều quốc gia trên thế giới nhưng có những nguyên tắc cơ bản mà tôi tin rằng chúng ta nên cố gắng tuân thủ và cải thiện. Và tôi nói điều này với tư cách là người sắp kết thúc nhiệm kỳ, tôi may mắn có gần 8 năm để nhìn lại, quan sát cách chính phủ của chúng tôi hoạt động và tương tác với các nước trên thế giới, những nước cũng đang liên tục nỗ lực cải thiện bộ máy của mình.
Cuối cùng, tôi cho rằng quan hệ hợp tác của chúng ta có thể vượt qua các thách thức toàn cầu mà không quốc gia nào có thể tự mình giải quyết được. Nếu chúng ta muốn đảm bảo sức khỏe của người dân và sự tươi đẹp của hành tinh này thì sự phát triển phải là phát triển bền vững. Những kỳ quan thiên nhiên như Vịnh Hạ Long, hay hang Sơn Đoong phải được giữ gìn cho con cháu của chúng ta. Mực nước biển dâng cao đag đe dọa bờ biển và hàng hải, nơi rất nhiều ngư dân VN dựa vào đó sinh sống.
Và vì vậy, với tư cách là đối tác trong cuộc chiến chống biến đổi khi hậu, chúng ta cần phải tuân thủ các cam kết mà chúng ta đã đưa ra ở Paris. Chúng ta cần phải giúp đỡ người nông dân, những làng mạc, những người sống dựa vào nghề đánh bắt cá, thích ứng với tình hình, mang theo năng lượng sạch tới những khu vực như ĐBSCL, “bát cơm” của thế giới mà chúng ta rất cần để đảm bảo lương thực cho con cháu đời sau.
Và chúng ta có thể cứu sống nhiều người dân bên ngoài lãnh thổ của mình bằng cách giúp các quốc gia cải thiện nhưng vấn đề như hệ thống chăm sóc sức khỏe, chúng ta có thể ngăn chặn sự bùng phát, các dịch bệnh đang đe dọa mạng sống của tất cả chúng ta. Và khi VN cam kết sâu hơn vào nỗ lực gìn giữ hòa bình của LHQ thì Mỹ tự hào khi được giúp đỡ huấn luyện lực lượng gìn giữ hòa bình của các bạn. Và một điều thực sự đáng chú ý về hai nước chúng ta, đó là việc chúng ta từng là hai quốc gia đối đầu nhau, nay lại sát cánh bên nhau và còn giúp đỡ các nước khác trong việc giành được hòa bình. Vì thế mối quan hệ đối tác của chúng ta ngoài hợp tác song phương còn cho phép chúng ta giúp định hình môi trường quốc tế theo các cách tích cực.
Việc nhận được được một cách đầy đủ tầm nhìn mà tôi nêu ra ngày hôm nay sẽ không thể diễn ra trong một sớm một chiều, nhưng chúng sẽ thành hiện thực. Có thể những vấp váp, thụt lùi hay có thể có những lúc hiểu lầm. Sẽ cần cả những nỗ lực không ngừng nghỉ và đối thoại thực sự để hai bên tiếp tục thay đổi. Nhưng nhìn lại cả chặng đường lịch sử và cả những rào cản mà chúng ta đã vượt qua được, tôi đứng trước các bạn ngày hôm nay vô cùng lạc quan về tương lai chung của chúng ta. Sự tin tưởng của tôi bắt nguồn từ tình bạn và khát vọng chung của người dân hai nước chúng ta. Tôi nghĩ về tất cả những người cả người Việt và người Mỹ những người đã vượt qua cả đại dương rộng lớn, một số người đã có thể đoàn tụ được với gia đình lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ xa cách và những người như Trịnh Công Sơn từng viết trong bài hát của mình “đã dang tay, mở rộng trái tim và nhìn thấy tình người trong nhau”.
Tôi nghĩ đến nhiều người Mỹ gốc Việt đã thành công trên đường đời, họ là những bác sĩ, nhà báo, thẩm phán, công chức… Một trong số họ, người được sinh ở đây, đã viết cho tôi một là thư và nói rằng, nhờ ơn Chúa, tôi đã có thể sống Giấc mơ Mỹ của mình, tôi tự hào là người Mỹ nhưng cũng tự hào về nguồn cội Việt Nam của mình”. Này hôm nay ông ấy cũng có mặt ở đây, quay trở lại mảnh đất nơi mình sinh ra bởi ông ấy nói rằng khát khao cháy bỏng của cá nhân ông ấy là nâng cao đời sống của người dân Việt.
Tôi nghĩ về một thế hệ người VN mới, rất nhiều các bạn, rất nhiều những con người trẻ tuổi đang ngồi ở đây, những người sẵn sàng để lại dấu ấn trên thế giới. Và tôi muốn nói với tất cả những bạn trẻ đang lắng nghe rằng tài năng, động lực và ước mơ của các bạn, với những điều đó, thì VN có mọi thứ mà mình cần để trở nên thịnh vượng. Số phận nằm trong tay chính các bạn. Đây là thời đại của các bạn. Và khi các bạn theo đuổi tương lai mà các bạn muốn, tôi muốn các bạn biết rằng, nước Mỹ sẽ ở bên cạnh các bạn, với vai trò là đối tác cũng như bằng hữu.
Nhiều năm sau này khi mà ngày càng có nhiều người Mỹ và người VN cùng nhau học tập, cùng nhau hợp tác kinh doanh, sát cánh thúc đẩy quyền con người và bảo vệ hành tinh của chúng ta, tôi hi vọng các bạn sẽ nhớ lại khoảnh khắc này và có thêm hi vọng từ tầm nhìn mà tôi vạch ra ngày hôm nay. Hoặc như trong cuốn Truyện Kiều mà các bạn đã rất quen thuộc có câu:
“Rằng trăm năm cũng từ đây
Của tin gọi môt chút này làm ghi”
Cảm ơn các bạn, cảm ơn Việt Nam!
No comments:
Post a Comment